SŁOWNIK terminów literackich

A|B|C|D|E|F|G|H|I|J|K|L|M|N|O|P|R|S|ś|T|U|V|W|Z|Ż

idea
idiom
improwizacja
inscenizacja
interpretacja
intryga
inwokacja
ironia

idea – główny element zawartości utworu, jego myśl przewodnia. Zasadnicza prawda, którą zgodnie z intencją autora ma przekazać utwór. Odzwierciedla ona postawę autora wobec rzeczywistości pozaliterackiej, do której odwołuje się, nawiązuje jego dzieło poprzez świat przedstawiony.

idiom – stały związek wyrazowy, który występuje w danym języku i nie da się go dosłownie przetłumaczyć na język obcy. Charakterystyczny szczególnie dla języka potocznego, w którym ma swoje ustalone znaczenie, inne od dosłownego, np. smalić cholewki (zabiegać o czyjeś względy), zjeść na czymś zęby (wykonywać jakąś czynność od długiego czasu), bić głową w ścianę (poddać się, poczuć bezsilność), zbić z pantałyku/z tropu (zmylić kogoś). Zobacz: związki frazeologiczne, frazeologizm.

improwizacja – tworzenie utworu literackiego, zwłaszcza poetyckiego, lub muzycznego bez przygotowania, często na żywo (w obecności słuchaczy).

inscenizacja – przygotowanie utworu scenicznego do wystawienia w teatrze oraz efekt tego działania, czyli wystawiona sztuka. Zobacz: adaptacja, ekranizacja, scenariusz, scenopis.

interpretacja – działanie badawcze zmierzające do wyjaśnienia sensu utworu literackiego, szczególnie na tle innych zjawisk, np. epoki literackiej, prądu literackiego czy w odniesieniu do całej twórczości danego autora (czyli jego innych dzieł literackich). Wskazuje także na związki, prawidłowości istniejące w samym dziele, np. pomiędzy scenami, motywami i postaciami. Zobacz: analiza dzieła literackiego.

intryga – w utworze literackim zamierzone i skryte działania jednych postaci przeciw drugim. Jest elementem, który urozmaica utwór, prowadzi do zawikłania fabuły. Zabieg ten wprowadzany jest często w celu uzyskania efektu komicznego (komizm).

inwokacja – rozbudowana apostrofa otwierająca utwór epicki, w której autor zwraca się do muzy, bóstwa z prośbą o natchnienie. Najsłynniejsza w literaturze polskiej inwokacja to pierwsze wersy Pana Tadeusza Adama Mickiewicza (do słów: A wszystko przepasane, jakby wstęgą, miedzą/Zieloną, na niej z rzadka ciche grusze siedzą.):

Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie;
Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie,
Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie
Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie.(...)

(Adam Mickiewicz Pan Tadeusz)

Zobacz: figury retoryczne.

ironia – celowa sprzeczność między dosłownym znaczeniem wypowiedzi a jej znaczeniem ukrytym, drwina. Autoironia to kpina z siebie samego.

powrót do początku strony