ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE w Europie

ORGANIZACJE MIĘDZYNARODOWE
na Świecie, w Polsce

UNIA EUROPEJSKA
INNE ORGANIZACJE w Europie
__________

UNIA EUROPEJSKA

unia europejska flaga ue euUnia Europejska (UE, ang. European Union – EU) jest zdecydowanie najważniejszą organizacją międzynarodową na naszym kontynencie. Obejmuje obszar 4,3 mln km2, co ponad 40% powierzchni Europy. Liczy 500 mln mieszkańców, czyli blisko 70% ogółu Europejczyków. Obecnie należy do niej 27 państw: Austria, Belgia, Bułgaria, Cypr, Republika Czeska, Dania, Estonia, Finlandia, Francja, Grecja, Hiszpania, Holandia, Irlandia, Litwa, Luksemburg, Łotwa, Malta, Niemcy, Polska, Portugalia, Rumunia, Słowacja, Słowenia, Szwecja, Węgry, Wielka Brytania i Włochy.
Trzy państwa – Chorwacja, Macedonia i Turcja – mają status oficjalnego kandydata do Unii. Kolejne kraje (np. Serbia, Czarnogóra, Bośnia i Hercegowina) prawdopodobnie w przyszłości również będą się starać o przyjęcie do UE.

państwa unia europejska mapa

W 1992 roku w holenderskim mieście Maastricht podpisano traktat, na mocy którego rok później formalnie powstała Unia Europejska. Jednakże początek współczesnych procesów integracyjnych w Europie miał miejsce kilkadziesiąt lat wcześniej.
Po zakończeniu II wojny światowej, w 1947 roku powstał tzw. plan Marshalla, który zakładał pomoc finansową w odbudowie zniszczeń wojennych. Z planem tym do państw europejskich zwróciły się Stany Zjednoczone, oczekując w zamian silniejszych powiązań gospodarczych oraz poparcia politycznego. Propozycje amerykańskie zostały zgodnie przyjęte przez Europę Zachodnią, a odrzucone przez Związek Radziecki i państwa wówczas z nim związane, w tym Polskę. Fakty te ostatecznie przesądziły o wieloletnim podziale politycznym i gospodarczym na naszym kontynencie.
Jedna z pierwszych inicjatyw integracyjnych wypłynęła w 1950 roku od francuskiego ministra spraw zagranicznych Roberta Schumana. Na jej podstawie w tym samym roku utworzono Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, w skład której weszło 6 państw: Belgia, Francja, Holandia, Luksemburg, Niemcy (RFN) i Włochy. Osiem lat później ścisła współpraca między tymi krajami w dziedzinie górnictwa i hutnictwa rozszerzona została na całą gospodarkę. Na mocy traktatu z Rzymu w 1958 roku powstała Europejska Wspólnota Gospodarcza – EWG. Głównym jej celem było prowadzenie wspólnej polityki równomiernego rozwoju gospodarczego, w tym także ustanowienie korzystnych uregulowań celnych. Również wtedy powołano Europejską Wspólnotę Energii Atomowej (Euratom). Trzy w/w Wspólnoty stanowiły w 1993 roku podstawę do utworzenia Unii Europejskiej.

Zapoczątkowana przez 6 państw integracja europejska rozwijała się nie tylko wewnątrz Wspólnoty, ale i na zewnątrz. W kolejnych latach do EWG
(i automatycznie do pozostałych Wspólnot) przyjmowano nowych członków:
- w 1973 roku – Danię, Irlandię i Wielką Brytanię,
- w 1981 roku – Grecję,
- w 1986 roku – Hiszpanię i Portugalię,
- w 1990 roku – obszar byłej Niemieckej Republiki Demokratycznej (w wyniku zjednoczenia Niemiec),
- w 1995 roku – Austrię, Finlandię i Szwecję (już do Unii Europejskiej),
- w 2004 roku – Cypr, Republikę Czeską, Estonię, Litwę, Łotwę, Maltę, Polskę, Słowację, Słowenię i Węgry,
- w 2007 roku – Bułgarię i Rumunię.
(patrz też mapy Etapy rozszerzania Unii Europejskiej)
Jednak od 2006 roku coraz częściej mówi się o czasowym wstrzymaniu przyjmowania kolejnych państw do UE. Wspólnota rozrosła się już dosyć znacznie i jej budżet mógłby po prostu nie wytrzymać dalszego rozszerzania. W związku z tym odleglejsze w czasie wydaje się być przyjęcie do Unii Chorwacji, Macedonii i Turcji. Zwłaszcza Turcja, jako kraj muzułmański, może mieć sporo trudności z dostosowaniem do unijnych wymogów, np. swojego prawa, które w dużej części opiera się na zasadach religijnych.

Według własnej definicji “Unia Europejska to rodzina demokratycznych państw, których celem jest wspólna praca na rzecz pokoju i dobrobytu”. Realizacją tego zajmują się liczne unijne organy mające określone uprawnienia i kompetencje. Do najważniejszych zaliczają się:
- Rada Unii Europejskiej w Brukseli (złożona z przedstawicieli rządów – władza ustawodawcza),
- Komisja Europejska w Brukseli (inicjuje i prowadzi bieżącą działalność – władza wykonawcza),
- Trybunał Sprawiedliwości w Luksemburgu (władza sądownicza),
- Parlament Europejski w Strasburgu i Brukseli (organ współdecydujący, aprobujący, kontrolny; m.in. zatwierdza budżet UE),
- Trybunał Obrachunkowy w Luksemburgu (organ kontrolujący zarządzanie finansami).
Organem nadrzędnym jest Rada Europejska, której przewodniczy jedno państwo, zmieniane co pół roku – w 2011 r. są to kolejno Węgry i Polska.

Innymi ważnymi jednostkami Unii są:
- Komitet Ekonomiczno-Społeczny,
- Komitet Regionów,
- Europejski Bank Centralny,
- Europejski Rzecznik Praw Obywatelskich,
- Europejski Bank Inwestycyjny.

Z przynależnością do Unii Europejskiej wiążą się z jednej strony korzyści, a z drugiej strony zobowiązania.
Po stronie korzyści zapisać można m.in.:
- swobodę wyboru miejsca pracy i zamieszkania,
- ułatwiony przepływ towarów, usług i kapitału,
- liczne dotacje i programy pomocowe, np. bezpośrednie dopłaty dla rolników,
- ochronę przed konkurencją z zewnątrz,
- wspólną walutę,
- swobodę podróżowania.
Najbardziej znaczące zobowiązanie dla każdego członka to konieczność wpłacania składek do unijnej kasy. Są one różne dla poszczególnych krajów, przy czym zachowana jest zasada, że bogatsi płacą więcej.
Pod względem wpłat do budżetu Unii państwa można podzielić na:
- płatników netto – więcej pieniędzy wpłacają niż otrzymują; są to kraje najbogatsze, tj. Wielka Brytania, Holandia, Belgia, Francja, Niemcy, Dania, Szwecja (m. in. z tego względu Norwegia i Szwajcaria nie chcą przystąpić do UE);
- beneficjentów – więcej pieniędzy otrzymują niż wpłacają; to kraje Europy Środkowej przyjęte do Unii w 2004 i 2007 roku (np. Polska), a także słabiej rozwinięci “starzy” członkowie, np. Portugalia, Grecja.
Taka polityka ma prowadzić do stopniowego wyrównywania poziomu życia na obszarze całej Unii – różnice są tu dosyć znaczne, gdyż np. średnia płaca w Niemczech jest 4-krotnie wyższa niż w Polsce.
Inne zobowiązania to konieczność przestrzegania  m.in.  bardziej rygorystycznych norm przy produkcji żywności oraz surowszych przepisów z zakresu ochrony środowiska.
Poza tym tzw. “eurosceptycy” po stronie niekorzyści stale zapisują częściową utratę suwerenności przez kraje członkowskie. Jest to poniekąd prawda, ponieważ system podejmowania decyzji w UE polega na tym, że “państwa członkowskie przekazują stworzonym przez siebie wspólnym instytucjom część swoich kompetencji, tak aby decyzje w określonych sprawach będących przedmiotem wspólnego zainteresowania mogły być podejmowane w sposób demokratyczny na szczeblu europejskim”.
Trzeba jednak być przekonanym, że w końcowym rozrachunku korzyści wynikające z owych decyzji i z całego członkowstwa Polski w Unii Europejskiej przeważą nad wszelkimi niedogodnościami.
__________

INNE ORGANIZACJE w europie

Oprócz Unii Europejskiej na naszym kontynencie funkcjonują też inne organizacje międzynarodowe. Największe znaczenie mają te o zasięgu pozaeuropejskim – NATO (Pakt Północnoatlantycki), OECD (Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju), WNP (Wspólnota Niepodległych Państw), a także G-8 (Grupa 8 Najbogatszych Państw Świata). Więcej informacji na ich temat znajduje się w rozdziale Organizacje międzynarodwe na Świecie. Natomiast w rozdziale Organizacje międzynarodowe w Polsce  po krótce przedstawiona została działalność euroregionów.

Rada Europy
OBWE
EFTA, CEFTA
Rada Państw Morza Bałtyckiego
Grupa Wyszehradzka
Trójkąt Weimarski

Rada Europy (której nie należy mylić z unijną Radą Europejską, bo jest ciałem zupełnie odrębnym od UE) utworzona została w 1949 roku przez 10 państw Europy Zachodniej: Belgię, Danię, Francję, Holandię, Irlandię, Luksemburg, Norwegię, Szwecję, Włochy i Wielką Brytanię. W późniejszych latach pojedynczo przyłączały się kolejne kraje z tamtej części kontynentu. Jednak największy przypływ nowych członków nastąpił w latach 90-tych, kiedy to po przemianach z 1989 roku do Rady przystąpiła niemal cała Europa Środkowa i Wschodnia. Obecnie jest w niej 47 państw członkowskich – wszystkie europejskie (z wyjątkiem Watykanu i Białorusi, która jednak czyni starania o przyjęcie) oraz Armenia, Azerbejdżan i Gruzja. Ponadto status obserwatorów posiadają: Stany Zjednoczone, Kanada, Meksyk, Japonia i Izrael. Siedzibą Rady Europy jest Strasburg.
Działalność koncetruje się wokół spraw społecznych – priorytetowe znaczenie ma ochrona praw człowieka, a także przestrzeganie zasad demokracji oraz dbałość o zachowanie dziedzictwa kulturowego.
W listopadzie 2004 roku półroczne przewodnictwo organizacji objęła Polska, czego zwieńczeniem był szczyt Rady Europy w Warszawie (16-17 maja 2005 roku).

OBWE (Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie) utworzona została w 1994 roku w Budapeszcie w oparciu o postanowienia Aktu Końcowego KBWE (Konferencja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie, która odbyła się w 1975 roku w Helsinkach). Należą do niej wszystkie państwa europejskie (oprócz Albanii) oraz Stany Zjednoczone i Kanada, a także azjatyckie republiki byłego ZSRR. Głównym celem Organizacji jest zapobieganie i przeciwdziałanie konfliktom na naszym kontynencie.

EFTA (Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu) powstała w 1960 roku z inicjatywy państw Europy Zachodniej. Jednak wraz z przystąpieniem do EWG kraje te wychodziły z EFTA (np. Wielka Brytania, Dania, Szwecja, Austria). W dniu dzisiejszym organizacja ma tylko 4 członków: Norwegię, Islandię, Szwajcarię i Liechtenstein. Wspólnie z Unią Europejską tworzy Europejski Obszar Gospodarczy, do którego nie należy jednak Szwajcaria.
Podobna strefa wolnego handlu – CEFTA – funkcjonowała też w Europie Środkowej. Należały do niej: Polska, Republia Czeska, Słowacja, Węgry, Słowenia i Rumunia. Po rozszerzeniu Unii Europejskiej w 2004 roku w zasadzie przestała istnieć.

Rada Państw Morza Bałtyckiego założona została w 1992 roku w Kopenhadze. Należą do niej wszystkie państwa znad Bałtyku – Dania, Szwecja, Norwegia, Finlandia, Rosja, Estonia, Łotwa, Litwa, Polska i Niemcy. Organizacja skupia się na wspólnym i korzystnym dla wszystkich zagospodarowaniu morza, a także na zacieśnianiu więzów między krajami bałtyckimi.

Grupa Wyszehradzka przyjęła swą nazwę od miejsca spotkań przywódców Polski, Czech, Węgier i Słowacji, którym był Wyszehrad na Węgrzech. Spotkania te zapoczątkowo w 1991 roku, a ich celem było wspólne lepsze przygotowanie się do integracji ze strukturami europejskimi (UE, NATO). Obecnie zatem Grupa powinna właściwie przestać istnieć. Jednak władze 4 państw deklarują chęć do dalszej współpracy na różnych płaszczyznach. Jednym z efektów działalności Grupy Wyszehradzkiej było utworzenie w 1992 roku Środkowoeuropejskiej Strefy Wolnego Handlu (CEFTA).

Trójkąt Weimarski został powołany w 1991 roku podczas spotkania ministrów spraw zagranicznych Polski, Niemiec i Francji w niemieckim Weimarze. Było to wówczas dla naszego kraju bardzo cenne przymierze, ponieważ stwarzało nam szansę na zacieśnienie więzi z państwami Europy Zachodniej jeszcze przed całkowitą integracją ze strukturami europejskimi. Współpraca rozwinęła się przede wszystkim na płaszczyźnie wojskowej oraz kulturalnej. Obecnie główną rolę odgrywa działalność na poziomie regionów (wymiana młodzieży i inne kontakty społeczne).

Ostatnią grupę stanowią organizacje o charakterze “branżowym”, czyli ukierunkowane na jedną dziedzinę życia. Zaliczyć do nich można m.in. (w nawiasie rok powstania):
- Europejską Agencję Ochrony Środowiska (1990),
- Europejską Agencję Przestrzeni Kosmicznej (1975),
- Europejski Fundusz Inwestycyjny (1994),
- Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju (1989),
- Europol (1995),
- Radę Konferencji Episkopatów Europy (1971)

 powrót na początek strony