PRZEMYSŁ w Europie

PRZEMYSŁ
na Świecie, w Polsce

MAPY ROZMIESZCZENIA BOGACTW MINERALNYCH
MAPA PRZEMYSŁU PRZETWÓRCZEGO
__________

Zasoby surowcowe naszego kontynentu – w porównaniu na przykład z Australią – zaliczają się raczej do ubogich. Z tego względu działalność produkcyjna rozwinęła się po części niezależnie od przemysłu wydobywczego.
Najwięcej dużych ośrodków przemysłowych powstało na zachodzie Europy (patrz mapa), w oparciu o sprowadzane surowce. Produkcja osiągnęła tam wysoki stopień specjalizacji we wszystkich branżach, m. in. elektromaszynowej, elektrotechnicznej, motoryzacyjnej, lotniczej, chemicznej (w tym farmaceutycznej), budowlanej, włókienniczej, spożywczej.
W ten sposób wytwarzano duże ilości rozmaitych towarów, które poddawane były (i są nadal) coraz to większej konkurencji na rynku. W związku z tym dla wielu firm koniecznym okazało się znaczące obniżenie kosztów produkcji.
Dokonać tego można posługując się np. tanią siłą roboczą, którą najłatwiej znaleźć na obszarach biedniejszych, słabiej rozwiniętych gospodarczo. Zaczęto zatem przenosić produkcję przemysłową najpierw na południe kontynentu (do Portugalii, Hiszpanii, Grecji), a następnie do Europy Środkowej (do Polski, Czech, Słowacji, Rumunii i na Węgry). Proces ten, zwany z angielska “offshoringiem”, najintensywniej przebiegał na przełomie XX i XXI wieku.

Powyższa mapa potwierdza zmiany zachodzące w rozmieszczeniu działalności produkcyjnej na naszym kontynencie. W 2003 roku największy wzrost produkcji przemysłowej notowany był w państwach środkowo- i wschodnioeuropejskich, gdzie powstało wiele nowych fabryk i zakładów. Natomiast wartości najniższe (często ujemne) występowały w krajach zachodnich, skąd produkcja przemysłowa była (i jest nadal) stopniowo wycofywana. W kolejnych latach proces ten był kontynuowany, do czego przyczyniło się rozszerzenie Unii Europejskiej (2004 i 2007 r.). Jednak w latach 2008-2010 nastąpił wyraźny spadek produkcji przemysłowej, co wywołane było ogólnoświatowym kryzysem.
__________

SUROWCE ENERGETYCZNE w Europie {MAPA}

ropa naftowa
gaz ziemny
węgiel kamienny
węgiel brunatny
uran

Ropa naftowa na dużą skalę wydobywana jest w Europie w 2 miejscach – z dna Morza Północnego i w Zagłębiu Wołżańsko-Uralskim.
Z Morza Północnego największe korzyści czerpią Norwegia (117 mln t) i Wielka Brytania (65 mln t), które to kraje zajmują odpowiednio 11 i 18 miejsce w światowym wydobyciu ropy. Ponadto złoża te w znacznie już mniejszym stopniu wykorzystuje Dania (14 mln t).
Zagłębie Wołżańsko-Uralskie eksploatuje wyłącznie Rosja, która zalicza się do naftowych potentatów – 488 mln ton rocznego wydobycia daje jej 2 miejsce na świecie (patrz wykres). Trzeba jednak wiedzieć, że znaczna część rosyjskich szybów naftowych położona jest w Azji, w Zagłębiu Zachodniosyberyjskim.

Także w wydobyciu gazu ziemnego światową potęgą jest Rosja; w tym jednak przypadku eksploatacja odbywa się przede wszystkim po stronie azjatyckiej.
A w Europie, podobnie jak w innych miejscach na świecie, gaz ziemny występuje najczęściej w sąsiedztwie ropy naftowej. Poza rejonem Morza Północnego niewielkie jego ilości pojawiają się w Karpatach (Ukraina, Rumunia i Polska) i na Półwyspie Apenińskim (Włochy).

Wydobycie węgla kamiennego na naszym kontynencie z roku na rok spada (za wyjątkiem Rosji i Ukrainy). Eksploatacja miejscowych złóż przestaje być opłacalna, ponieważ coraz częściej korzystne jest sprowadzenie taniego węgla z odległych regionów świata – z Chin, Indii, RPA czy nawet z Australii.
Większość europejskiego wydobycia przypada na Górnośląski Okręg Przemysłowy i w Polsce oraz Zagłębie Donieckie na Ukrainie. Poza tym trzeba wymienić Okręg Uralski i rejon Workuty w Rosji, a także Środkową Anglię w Wielkiej Brytanii i Zagłębie Ruhry w Niemczech.

Największe światowe złoża węgla brunatnego występują w Europie – na wykresie obok wyraźnie widać dominację państw z naszego kontynentu w wydobyciu tego surowca. Niemcy prowadzą eksploatację w 3 dużych Zagłębiach: Łużyckim, Saskim i Nadreńskim. W Rosji najważniejsze jest Zagłębie Podmoskiewskie, w Polsce Turoszowskie, Bełchatowskie i Konińskie, a w Czechach Północnoczeskie.
Duże pokłady węgla brunatnego zalegają też w Grecji i w innych państwach na Półwyspie Bałkańskim – w Serbii, Rumunii, Bułgarii.

Wydobycie rud uranu w Europie osiąga raczej niewielkie rozmiary. Wprawdzie Rosja zajmuje pod tym względem 4 miejsce na świecie, ale tak ja w przypadku innych surowców, duża część złóż mieści się na Syberii. Poza nią małe ilości tego promieniotwórczego pierwiastka pozyskiwane są jeszcze na Ukrainie, w Czechach i Rumunii. Do niedawna eksploatację prowadziły także Francja, Portugalia i Hiszpania.
__________

ENERGETYKA w Europie

Wielkość i strukturę produkcji energii elektrycznej w Europie ilustrują przedstawione poniżej diagramy.

Uwagę na siebie zwracają  przede wszystkim  państwa skandynawskie. Notowana w nich jest bardzo wysoka produkcja na 1 mieszkańca (po części to efekt słabego zaludnienia), w której znaczący udział mają elektrownie wodne – to wynik sprzyjających warunków naturalnych, czyli przewagi obszarów górskich z licznymi rzekami zasilanymi częstymi opadami (klimat umiarkowany morski). Także w górzystych państwach alpejskich – Szwajcarii, Austrii i Słowenii – hydroenergetyka odgrywa istotną rolę.

Elektrownie atomowe największe znaczenie mają we Francji (77% udziału w produkcji) i Belgii (58%). Sporo jest ich też w innych państwach Europy Zachodniej, a zwłaszcza w Niemczech, Wielkiej Brytanii i Hiszpanii. Z drugiej jednak strony są tam kraje całkowicie wolne od kontrowersyjnej energetyki jądrowej – Włochy, Austria, Portugalia, Irlandia.
W Europie Środkowej w poszczególnych państwach działają pojedyncze elektrownie – po dwie w Czechach i na Słowacji, a po jednej na Litwie, w Rumunii, na Węgrzech, w Słowenii i w Bułgarii.
Z kolei w Europie Wschodniej – w Rosji i na Ukrainie – funkcjonuje znacznie więcej reaktorów jądrowych. Pomimo awarii w Czarnobylu (1986 r.) nadal na dużą skalę użytkowana jest tam (a także w Europie Środkowej) niezbyt nowoczesna i dosyć niebezpieczna radziecka technologia nuklearna.

W skali całego kontynentu największy udział w produkcji energii elektrycznej mają elektrownie cieplne (ponad 50%). Wynika to m. in. z istnienia stosukowo bogatych zasobów paliw naturalnych – węgla kamiennego i brunatnego. Poza tym nie wszędzie możliwe jest korzystanie z innych źródeł energii.
Warto zwrócić uwagę na  Białoruś i Estonię, gdzie 100% wytwarzanej energii elektrycznej pochodzi z elektrowni cieplnych. W związku z brakiem własnych paliw państwom tym najbardziej opłaca się sprowadzanie węgla z Rosji i Ukrainy.

W energetyce niekonwencjonalnej (czyli nie polegającaj na spalaniu paliw) na uwagę zasługują też elektrownie geotermalne, wiatrowe i pływowe.
Elektrownie geotermalne działają na Islandii – wykorzystują gorące wody gejzerów – i mają około 15% udziału w całkowitej produkcji energii elektrycznej tego kraju.
Elektrownie wiatrowe funkcjonują przeważnie w Europie Zachodniej – najwięcej turbin spotkać można w Holandii, Niemczech, Wielkiej Brytanii, Danii (także w innych państwach skandynawskich).
Największa na świecie elektrownia pływowa znajduje się u ujścia rzeki Rance we Francji (240 MW mocy). Inne, ale znacznie już mniejsze, uruchomiono u wybrzeży Atlantyku (m. in. w Wielkiej Brytanii) i w rejonie Półwyspu Kolskiego (Rosja).
__________

RUDY METALI, HUTNICTWO w Europie {MAPA}

żelazo i stal
miedź
cynk i ołów
aluminium
srebro

Europa, pod względem wydobycia rud żelaza, nie zalicza się do światowej czołówki – same tylko Chiny, Brazylia czy też Australia prowadzą zdecydowanie większą eksplotację.
Na naszym kontynencie istnieją 3 duże zagłębia, w których pozyskuje się ten surowiec, a są to rejony miast: Kurska w Rosji, Krzywego Rogu na Ukrainie i Kiruny w Szwecji. Poza tymi obszarami rudy żelaza na większą skalę wydobywane są jeszcze tylko na Uralu i Półwyspie Kolskim (Rosja) oraz w Austrii.
Przy okazji trzeba zwrócić tu uwagę na złoża w okolicach Kurska, które uznawane są za największe na świecie. Występujące tam wysokoprocentowe hematyty i magnetyty wywołują zjawisko nazywane kurską anomalią magnetyczną. Polega ona na tym, że igła magnetyczna kompasu nie wskazuje kierunku północnego (rudy żelaza wytwarzają własne silne pole magnetyczne).

Największe w Europie złoża rud miedzi znajdują się w Polsce, w Legnicko-Głogowskim Okręgu Miedziowym (LGOM). Nasz kraj zalicza się do światowej czołówki przemysłu miedziowego – zajmujemy 10 miejsce w wydobyciu rud i 8 miejsce w produkcji czystego metalu.
Poza Polską rudy miedzi wystąpują w Rosji (na Uralu i Półwyspie Kolskim) oraz w Szwecji, Portugalii, Bułgarii, a w mniejszych ilościach też w innych państwach bałkańskich (Serbii, Macedonii, Albanii).
Mimo iż posiadamy znaczne ilości surowca, to w produkcji miedzi rafinowanej nie zajmujemy 1 miejsca w Europie. Wyprzedzają nas Rosja (862 tys. t – ze sporym jednak udziałem hut położonych w Azji) i Niemcy (690 tys. t – produkcja w całości oparta na rudach importowanych). Polsce (550 tys. t) przypadło 3 miejsce ze znaczną już przewagą nad kolejnymi krajami – Belgią (396 tys. t), Hiszpanią (319 tys. t), Szwecją (228 tys. t) i Finlandią (131 tys. t).

Mało kto wie, że w eksploatacji rud cynku i ołowiu na naszym kontynencie dominuje Irlandia (jest to zresztą praktycznie jedyne bogactwo mineralne tej wyspy). Znaczne jego wydobycie stawia Irlandię na 9 miejscu w świecie (patrz wykres). Ponadto rudy cynkowo-ołowiowe w ilościach większych występują w Szwecji i Polsce, a w mniejszych w Finlandii, Grecji, Macedonii i Bułgarii.
Jednak większość państw europejskich wytwarza cynk i ołów z importowanych koncetratów.

Złoża boksytów, będących rudami aluminium, zalegają w Europie przede wszystkim na terytorium 2 państw – Rosji i Grecji (odpowiednio 8 i 12 miejsce w światowym wydobyciu). Co ciekawsze większość rosyjskiego surowca pochodzi z europejskiej części terytorium tego kraju – z kopalń w rejonie miasta Boksytogorsk (koło St. Petersburga), na Uralu i na Półwyspie Kolskim.
Poza tym eksploatację rud aluminium prowadzi się na Węgrzech, w Czarnogórze, w Bośni i Hercegowinie oraz na południu Francji.

Srebro jest jedynym metalem szlachetnym, który pozyskuje się w Europie na skalę przemysłową. Stanowi ono produkt uboczny przy obróbce rud miedzi oraz rud cynkowo-ołowiowych. Z tego względu Polska  zalicza się do ścisłej czołówki europejskiej w wytapianiu srebra — 1193 ton w 2008 roku. Lepszy wynik osiągnęła tylko Rosja (1300 t), a kolejne kraje mają już znacznie mniejszą produkcję: Szwecja (293 t), Finlandia (70 t), Bułgaria (55 t), Macedonia (40 t), Grecja (35 t), Portugalia (29 t). W skali ogólnoświatowej plasujemy się na 8 miejscu — patrz wykres.

 powrót na początek strony