PRZEMYSŁ na Świecie

PRZEMYSŁ
w Europie, w Polsce
__________

Rozmieszczenie przemysłu na świecie uzależnione jest od wielu czynników, zarówno naturalnych jak i społeczno-ekonomicznych.
Górnictwo mogło rozwinąć się tylko na obszarach występowania bogactw mineralnych. Trzeba jednak pamiętać, że nie wszystkie złoża nadają się do eksploatacji. Ażeby podjąć wydobycie danej kopaliny, musi się to po prostu opłacać – złoże powinno mieć odpowiednią wielkość i być w miarę łatwo dostępne (np. nie zalegać zbyt głęboko).
Jeśli zaś chodzi o działalność produkcyjną, to do jej rozwoju – oprócz bazy surowcowej – potrzebna jest przede wszystkim siła robocza, czyli ludzie. Jednocześnie duże skupiska ludzkie są rynkami zbytu dla wytwarzanych towarów. Dlatego rozmieszczenie obszarów przemysłowych na świecie w dużej części pokrywa się z obszarami gęsto zaludnionymi
Przy lokalizacji nowych zakładów przemysłowch brana jest także pod uwagę istniejąca infrastruktura komunikacyjna – drogi, koleje, lotniska, porty.
Coraz większego znaczenia nabierają też preferencyjne uwarunkowania prawne i skarbowe, które mają na celu zachęcenie potencjalnych inwestorów do ulokowania inwestycji w danym miejscu, np. w Polsce są to specjalne strefy ekonomiczne.

_________

SUROWCE ENERGETYCZNE na Świecie {MAPA}

ropa naftowa
gaz ziemny
węgiel kamienny
węgiel brunatny
uran

__________

ENERGETYKA na Świecie

Zdecydowana większość energii elektrycznej wytwarzanej na świecie pochodzi z elektrowni cieplnych. Wynika to stąd, że ich funkcjonowanie jest najmniej wymagające – potrzebne są jedynie paliwa (stałe, płynne lub gazowe), po spaleniu których energia cieplna, przy pomocy np. turbogeneratora, zamieniana jest na elektryczną.

Jeszcze do niedawna w szybkim tempie przybywało elektrowni atomowych – wydawały się one niemal idealnym źródłem energii. Jednak z czasem okazało się, że niekiedy zdarzają sie w nich awarie, które mogą być katastrofalne w skutkach, jak ta w Czarnobylu (dzisiejsza Ukraina, wtedy ZSRR) w 1986 roku. Problemem jest również kosztowne paliwo (uran, tor lub pluton) oraz składowanie odpadów radioaktywnych. Wobec tego niektóre państwa (np. Włochy) całkowicie zrezygnowały z energetyki jądrowej, a inne zamierzają zrobić to samo (np. Litwa, Szwecja) bądź wprowadzić radykalne ograniczenia (Niemcy, Francja).
Póki co najwięcej elektrowni atomowych działa w krajach wysoko rozwiniętych – Japonii, Francji, USA, Wielkiej Brytanii, Niemczech i Korei Południowej.

Elektrownie wodne potrzebują dużych ilości wody, mającej odpowiednią energię potencjalną. Takie warunki  występują w górskich strumieniach klimatu wilgotnego (np. w Górach Skandynawskich) lub w strefie równikowej, gdzie wielkie rzeki są stale zasilane przez codzienne deszcze zenitalne. Toteż na tych właśnie obszarach hydroenergetyka ma dominujący udział w produkcji energii elektrycznej.

Inne elektrownie niekonwencjonalne – wiatrowe, słoneczne, geotermalne, pływowe, maretermiczne – na większą skalę działają tylko lokalnie. Na przykład siła wiatru stosunkowo często wykorzystywana jest w Europie Zachodniej (w Danii, Holandii, Wielkiej Brytanii, Francji, Niemczech, Szwecji). Natomiast w energii słonecznej specjalizują się Amerykanie ze stanu Kalifornia. Elektrownie geotermalne to domena głównie Japonii, Islandii i USA, zaś kilka maretermicznych siłowni doświadczalnych funkcjonuje w wodach morskich strefy międzyzwrotnikowej. Największa elektrownia pływowa (o mocy 240 MW) znajduje się u ujścia rzeki Rance we Francji.

Jeśli chodzi o wielkość produkcji energii elektrycznej, to na czoło zdecydowanie wysuwają się dwa państwa: Stany Zjednoczone i Chiny. Produkcja jest największa w krajach o dużym zapotrzebowaniu na energię, czyli w tych najlepiej rozwiniętych pod względem gospodarczym oraz w tych najbardziej zaludnionych.
__________

RUDY METALI, HUTNICTWO na Świecie {MAPA}

żelazo i stal
miedź
cyna, cynk i ołów
aluminium
złoto, srebro, platyna

Największe kopalnie złota znajdują się w Chinach, USA, Republice Południowej Afryki i Australii. Ponadto złoto występuje niemal na całej długości łańcucha Andów. Warto zwrócić uwagę na zasobność strefy równikowej – rejon Zatoki Gwinejskiej w Afryce i Archipelag Malajski wraz z Nową Gwineą. Ważna jest również strefa tajgi syberyjskiej i kanadyjskiej.
Srebro uzyskiwane jest przeważnie jako produkt uboczny przy przetwarzaniu rud innych metali, np. miedzi czy cynku i ołowiu – dlatego w jego wydobyciu przodują te same państwa (porównaj wykresy).
Pozyskanie platyny zostało zdominowane przez Republikę Południowej Afryki – tamtejszy Okręg Witwatersrand dostarcza ponad 3/4 całego światowego wydobycia. Na Rosję przypada około 13% – eksploatacja złóż na Syberii, w okolicach Norylska.
__________

INNE SUROWCE NA ŚWIECIE {mapa}

fosforyty
diamenty

__________

DZIAŁALNOŚĆ PRODUKCYJNA na Świecie

Początki przemysłowej działalności produkcyjnej datowane są na II połowę XVIII wieku, kiedy to w Anglii wynaleziono maszynę parową. Na większą skalę przemysł zaczął rozwijać się w XIX wieku i objął najpierw Europę, a następnie Amerykę Północną. W I połowie wieku XX, ze względu na dwie wojny światowe, istotną rolę odgrywała produkcja zbrojeniowa. Dopiero po zakończeniu II wojny światowej nastał lepszy i dłuższy czas dla rozwoju różnorodnej działalności produkcyjnej.
Odbudowa gospodarki po zniszczeniach wojennych najsprawniej przebiegała w Europie Zachodniej. W dużej mierze przyczyniły się do tego Stany Zjednoczone, które zaoferowały pomoc ekonomiczną państwom europejskim (wzamian za poparcie polityczne – był to tzw. Plan Marshalla). Tym sposobem w krótkim czasie uformowała się światowa czołówka przemysłowa.
Nieco później do grona najlepszych dołączyła Japonia. Kraj ten, będąc praktycznie całkowicie pozbawionym bogactw mineralnych, postawił na przemysł przetwróczy w oparciu o importowane surowce (głównie z Australii). Rozwinęło się hutnictwo, które dostraczało surowca do produkcji m. in. statków, okrętów, samochodów, motocykli, sprzętu elektronicznego, fotograficznego i AGD. Silną stroną wyrobów japońskich była (i jest nadal) wysoka jakość, dzięki czemu zyskały one uznanie na całym świecie.
W latach 70-tych XX wieku do głosu zaczęły dochodzić państwa i terytoria zwane “tygrysami Azji” – najpierw Korea Południowa, Singapur, Tajwan i Hongkong, a później Indonezja, Malezja i Tajlandia. Ich atutem były niskie koszty produkcji uzyskiwane w oparciu m. in. o tanią siłę roboczą (niewielkie płace dla robotników przy dobrej wydajności i organizacji pracy). Jednocześnie wprowadzono system ulg i zwolnień podatkowych oraz ułatwienia w staraniach o kredyty inwestycyjne. W efekcie powstawało tam coraz więcej fabryk i, co za tym idzie, napływało coraz więcej kapitału zagranicznego.
Obecnie inwestorzy zajmujący się działalnością przemysłową nadal poszukują obszarów o niskich kosztach produkcji. W ostatnich latach Chiny (dysponujące olbrzymim potencjałem taniej siły roboczej) w znacznym stopniu otworzyły się na inwestycje zagraniczne i zaczynają dominować w kolejnych działach produkcji (tekstylia, sprzęt komputerowy, biurowy, AGD). Również Indie, Ameryka Południowa i Środkowa oraz Europa Środkowa i Wschodnia są obszarami stwarzającymi korzystne warunki dla rozwoju produkcji przemysłowej.
“Offshoring” to wzięta z języka angielskiego nazwa procesu przenoszenia przemysłu w miejsca o niskich kosztach produkcji.

Na świecie – w wyniku rozwoju przemysłu – wytworzyły się skupiska przemysłu:
- ośrodki przemysłowe – miasta (skupiska punktowe),
- okręgi przemysłowe – koncentracje wielu ośrodków na stosunkowo niewielkim obszarze.
Większość ośrodków i okręgów przemysłowych powstała bądź na bazie surowców mineralnych (np. Górnośląski Okręg Przemysłowy na bazie węgla kamiennego), bądź też w oparciu o jedno duże miasto (np, Okręg Londynu, który ma charakter typowo wielkomiejski i jednocześnie portowy).
W ostatnich kilkudziesięciu latach pojawia się coraz więcej okręgów przemysłowych zwanych okręgami “najmłodszej generacji”, gdzie głównymi czynnikami lokalizacji przemysłu są:
- podaż wysoko wykwalifikowanych pracowników,
- sąsiedztwo ośrodków naukowo badawczych,
- dogodne położenie komunikacyjne,
- nieskażone środowisko naturalne.
W takich okręgach rozwija się przemysł wysokiej techniki (ang. “high-tech”). Przykładem może być kalifornijska Dolina Krzemowa (Silicon Valley), która uznawana jest za światowe centrum przemysłu komputerowego.

 powrót na początek strony