ROMANTYZM

Po Wielkiej Rewolucji Francuskiej pojawił się w Europie nowy prąd umysłowy, artystyczny i literacki zastępujący racjonalizm i klasycyzm, a kojarzący się z sentymentalizmem. Trwał do lat 40. XIX w. W kulturze i literaturze polskiej proces owego wypierania dwu pierwszych tendencji oraz symbiozy z trzecią nazywany jest preromantyzmem. Początek właściwego romantyzmu umownie wyznacza data wydania Ballad i romansów Adama Mickiewicza (1822), zaś koniec – wybuch powstania styczniowego w 1863 r.

Termin "romantyzm" pojawił się w kulturze i literaturze europejskiej na długo przed XIX w. Wywodzi się ze średniowiecza, kiedy to nazwą lingua romana zaczęto określać języki ludowe, które powstały na skutek pomieszania łaciny i języków miejscowych ludów, głównie pochodzenia germańskiego, galickiego, celtyckiego (dziś zaliczane są one do grupy romańskiej). Z czasem "romantyczną" zaczęto także określać literaturę powstałą w językach ludowych. Składały się na nią różne niesamowite opowieści o duchach i upiorach, o awanturniczych przygodach rycerzy i podróżników, o dramatach sercowych zakochanych par.

Romantyczny kierunek myślowy był sprzeczny z oświeceniowym racjonalizmem i klasycystyczną poetyką. Przeciwstawiał im: poznanie intuicyjne, bunt jednostki przeciw panującemu porządkowi, romantyczny idealizm, czyli wiarę w jedność ducha i materii. Epoka ta odkryła na nowo świat uczuć, irracjonalizm i indywidualne "ja" artysty. Powstał nowy obraz świata, pełen silnych emocji, kontrastów i wewnętrznych napięć, dzieła romantyczne często nawiązywały do narodowej przeszłości, tradycji ludowej i średniowiecza (zamiast do antyku grecko-rzymskiego). Poza tym często poruszano wątek geniuszu twórczego artysty, jego odrębności i wyższości nad innymi ludźmi.

Na tle zachodnioeuropejskiego Polski romantyzm wyróżniał się głównie tym, że silnie akcentował wątek niepodległościowy – naród pozbawiony był przecież własnego państwa.

Filozofia
Sztuka romantyczna
Literatura powszechna
Literatura polska
Synteza romantyzmu

powrót do początku strony