PODZIAŁ TERYTORIALNY (ADMINISTRACYJNY)  w Polsce

PODZIAŁ TERYTORIALNY
na Świecie, w Europie

MAPA PODZIAŁU ADMINISTRACYJNEGO

Obecny przebieg granic Rzeczpospolitej Polskiej {mapa polityczna, mapa fizyczna} niemal w całości ustalony został w 1945 roku, po zakończeniu II wojny światowej. Odzyskaliśmy wówczas od Niemiec tzw. Ziemie Zachodnie (Opolszczyznę, Dolny Śląsk, Ziemię Lubuską, Pomorze Zachodnie i Środkowe, część Prus Wschodnich), tracąc jednocześnie na rzecz ZSRR wschodnie rubieże (część Litwy, Podlasia, Polesia, Podola, Podkarpacia). Bilans tej “transakcji” okazał się dla nas niezbyt korzystny – powierzchnia kraju zmniejszyła się o około 75 tys. km², czyli o blisko 20%.
Oprócz tego oddaliśmy Czechosłowacji Zaolzie, a jeszcze później – w 1951 roku – Polska wymieniła ze Związkiem Radzieckim niewielkie obszary na południowym-wschodzie, co ostatecznie zakończyło proces kształtowania granic.

Podział terytorialny wewnątrz kraju, czyli podział administracyjny, zmieniał się w okresie powojennym kilkakrotnie – patrz mapy. Na początku istniało 14 województw, których stolice znajdowały się w: Białymstoku, Bydgoszczy, Gdańsku, Katowicach, Kielcach, Krakowie, Lublinie, Łodzi, Olsztynie, Poznaniu, Rzeszowie, Szczecinie, Warszawie i Wrocławiu. W 1950 roku status miasta wojewódzkiego uzyskały: Koszalin, Opole i Zielona Góra. W 1957 roku, po ostatnich kosmetycznych zmianach granic administracyjnych, ugruntował się nieco bardziej trwały trójstopniowy podział terytorialny. Jednostką podstawową była gmina, jednostką wyższego rzędu był powiat, a jednostką najwyższego rzędu było województwo.
Ów stan zachował się do 1975 roku, kiedy to wprowadzono dwustopniowy podział administracyjny. W efekcie powstało 49 mniejszych województw, a powiaty zostały zlikwidowane. Taka radykalna zmiana miała przyczynić się do lepszego rozwoju mniejszych ośrodków miejskich (stolic nowopowstałych województw), a przede wszystkim rozłożyć ów rozwój bardziej równomiernie na obszar całego kraju.

Od 1 stycznia 1999 roku mamy nowy, ponownie trójstopniowy podział administracyjny – patrz mapa. Polska została podzielona na 16 województw, na które składa się obecnie 379 powiatów podzielonych na 2479 gmin.
Granice oraz nazwy województw nawiązują do regionów historycznych (wcześniej województwa przyjmowały nazwy od swoich stolic np. wrocławskie, częstochowskie, sieradzkie itp.). Przedstawicielem administracji rządowej jest wojewoda, zaś lokalną społeczność reprezentują sejmik samorządowy oraz zarząd województwa z marszałkiem na czele. Siedziby władz znajdują się w stolicy województwa, przy czym w lubuskim i kujawsko-pomorskim są dwie stolice, gdyż główne miasta nie mogły dojść do porozumienia i władze zostały rozdzielone (odpowiednio do Zielonej Góry i Gorzowa Wielkopolskiego oraz do Bydgoszczy i Torunia).
Ważniejsze informacje na temat poszczególnych województw znaleźć można w dziale Dane Statystyczne.

Powiaty mogą być ziemskie lub grodzkie.
Powiat ziemski (jest ich w Polsce 314) obejmuje na ogół kilka gmin, na które składają się tereny wiejskie i mniejsze na ogół miasta. Na czele powiatu ziemskiego  stoi starosta wraz z radą powiatu.
Powiat grodzki to inaczej miasto na prawach powiatu – jest ich 65. Generalnie są to miasta powyżej 100 tys. mieszkańców, a także dawne stolice województw sprzed reformy administracyjnej w 1999 roku, kiedy było ich 49. Mamy tu jednak dosyć sporo wyjątków, które wykraczają poza te kryteria, np. Wałbrzych, Piła, Ciechanów będące "tylko" gminami miejskimi czy mniejsze miasta na Górnym Śląsku (Świętochłowice, Żory, Piekary Śl.) posiadające już status powiatu grodzkiego.
W powiatach grodzkich władzę sprawują prezydent i rada miasta.

Gminy mogą być wiejskie, miejskie lub łączone miejsko-wiejskie.
Gminą wiejską zarządza wójt wraz z radą gminy.
W gminie miejskiej władzę sprawuje burmistrz lub prezydent (w większych miastach, na ogół liczących powyżej 50 tys. mieszkańców) oraz rada miasta.
Gmina, jako podstawowa jednostka podziału terytorialnego, składa się z jednostek pomocniczych tj. sołectw.

Aktualny podział administracyjny jest w zasadzie trwały, aczkolwiek od czasu do czasu zdarzają się drobne jego korekty, np. w 2002 roku utworzono kilka nowych powiatów. Poważniejszej zmiany domaga się część mieszkańców Koszalina, Słupska i okolic, którzy chcą utworzenia nowego województwa – środkowopomorskiego.

 powrót na początek strony