|
w , w
MAPY PAŃSTW Przeważające na powierzchni kuli ziemskiej obszary wodne (morza i oceany) tylko w niewielkim stopniu mają określoną przynależność państwową. Zazwyczaj jest to wąska, do 12 mil morskich szerokości (czyli około 22 km), przybrzeżna strefa morza terytorialnego. Wody położone dalej od brzegu nie stanowią już terytorium żadnego państwa, choć te mogą mieć na nich specjalne uprawnienia.
Zatem pozostała ogromna część wszechoceanu wchodzi w skład neutralnych wód międzynarodowych. Biorąc pod uwagę obszary lądowe, to zdecydowana ich większość objęta została podziałem terytorialnym i ma swoją przynależność państwową.
Wyjątkiem jest tu Antarktyda wraz z przybrzeżnymi wyspami – nie należy ona do żadnego państwa ani nie jest też samodzielnym państwem (brak tam stale zamieszkującej ludności); na mocy porozumienia 12 krajów (Argentyny, Australii, Belgii, Chile, Francji, Japonii, Norwegii, Nowej Zelandii, RPA, USA, Wielkiej Brytanii i ZSRR) z 1959 roku, jej obszar nie może być wykorzystywany do jakichkolwiek celów militarnych; jednocześnie Antarktyda jest w pełni dostępna dla wypraw naukowych ze wszystkich państw świata.
Nieco inna sytuacja występuje na Saharze i na pustyniach Półwyspu Arabskiego. Wprawdzie obszary te mają swoją przynależność państwową, ale istniejące tam granice cechuje duża umowność – są to linie proste wyznaczone jedynie na mapach (najczęściej wzdłuż południków i równoleżników) bez oznaczeń w terenie.
Pozostała powierzchnia lądowa jest już dokładnie podzielona na 193 państwa niepodległe oraz kilkadziesiąt terytoriów zależnych i obszarów o niejednoznacznym statusie. Więcej informacji na temat poszczególnych państw znaleźć można na mapach oraz w dziale Dane Statystyczne. Kształtowanie się państw niepodległych trwa nieprzerwanie od wielu wieków – Starożytny Babilon, Imperium Rzymskie czy też Cesarstwo Bizantyjskie to niektóre przykłady historycznych organizacji państwowych. Najwięcej krajów swą niepodległość uzyskało w ubiegłym stuleciu, a ostatnimi z nich były Erytrea (odłączona od Etiopii w 1993 r.) i wyspy Palau (wyłączone spod zwierzchności USA w 1994 r.). W maju 2002 roku Timor Wschodni całkowicie uniezależnił się od Indonezji. W czerwcu 2006 roku Czarnogóra oddzieliła się od Serbii, a w lutym 2008 roku niepodległość ogłosiło Kosowo. Najmłodszym państwem świata jest obecnie Sudan Południowy, który odłączył się od Sudanu w lipcu 2011 roku.
Od wielu lat swe dążenia niepodległościowe wysuwają też inne narody, np. Palestyńczycy, Kurdowie, Czeczeńcy, Baskowie – więcej na ten temat można dowiedzieć się w rozdziale .
Państwa niepodległe mają różną rangę w społeczności międzynarodowej. Najważniejszą rolę wydają się odgrywać te należące do tzw. Grupy G-8 (8 najbogatszych państw świata) – Stany Zjednoczone, Kanada, Japonia, Wielka Brytania, Francja, Niemcy, Włochy i Rosja. Oprócz nich silną pozycję mają Chiny, które również zaliczają się do grona światowych mocarstw (warto jednak tu nadmienić, że Stany Zjednoczone coraz częściej określane są mianem supermocarstwa).
Więcej o rozmaitych powiązaniach i zależnościach międzypaństwowych można dowiedzieć się w rozdziale . Istnienie większości terytoriów zależnych ma swoje źródła w kolonializmie. Na przełomie XV i XVI wieku Hiszpania i Portugalia jako pierwsze ruszyły na podbój świata i opanowały Amerykę Południową i Środkową, część wybrzeży Afryki oraz niektóre wyspy Azji Południowo-Wschodniej. W XVI i XVII wieku dołączyły do nich Anglia, Francja, Holandia i Belgia, a w XIX wieku Stany Zjednoczone, Włochy, Niemcy i Japonia.
W wieku XX większość posiadłości kolonialnych uzyskała niepodległość, a pozostałe terytoria zachowały różnorodny status swej zależności – mogą to być np. posiadłości zamorskie, departamenty zamorskie, części królestwa, państwa stowarzyszone itp.
Na współczesnej mapie świata terytoriów zależnych jest raczej niewiele. Największe z nich to zarazem największa wyspa na świecie, czyli Grenlandia – część Królestwa Danii. Dużym powierzchniowo terytorium zależnym jest Sahara Zachodnia – dawna kolonia hiszpańska, którą w ostatnich latach bezprawnie zajęło Maroko. W Ameryce Południowej leży Gujana Francuska, która nie jest jednak typowym terytorium zależnym – ma ona status departamentu (odpowiednik naszego powiatu) zamorskiego, w związku z czym jest w zasadzie pełnoprawną częścią Francji i np. należy do Unii Europejskiej.
Resztę terytoriów zależnych stanowią na ogół małe wysepki rozrzucone głównie na Pacyfiku i Morzu Karaibskim oraz na południu Oceanu Atlantyckiego i Indyjskiego. Spełniają one różne funkcje. Na przykład leżące na Karaibach Brytyjskie Wyspy Dziewicze czy też Kajmany to tzw. “oazy podatkowe”, gdzie bardzo łatwo i korzystnie można zarejestrować firmę oraz prowadzić działalność gospodarczą. Natomiast pobliskie francuskie wyspy Gwadelupa i Martynika znane są jako luksusowe kurorty turystyczne.
Dla odmiany niektóre wyspy nie posiadają żadnej stałej ludności i wykorzystywane są np. jako bazy wojskowe – amerykańskie wyspy Midway, Wake, Johnston na Pacyfiku, brytyjska wyspa Diego Garcia na Oceanie Indyjskim – lub stacje meteorologiczne – francuski Tromelin na Oceanie Indyjskim, norweskie Jan Mayen i Wyspa Bouveta na Atlantyku. powrót na początek strony |
