ROLNICTWO w Europie

ROLNICTWO
na Świecie, w Polsce

WARUNKI ROZWOJU ROLNICTWA w Europie
UPRAWA ROŚLIN w Europie
HODOWLA ZWIERZĄT w Europie
__________

WARUNKI ROZWOJU ROLNICTWA w Europie

Ponad 50% powierzchni naszego kontynentu pokrywają użytki rolne. Obejmują one szeroki pas nizin w strefie klimatu umiarkowanego – od wybrzeży Atlantyku po Ural.
2/3 użytków rolnych zajmują grunty orne, które są rozmieszczone mniej więcej równomierne. Łąki i pastwiska mają większy udział na wschodzie Europy, a plantacje wieloletnie (w tym sady) na południu.
Największe obszary, które nie są wykorzystywane rolniczo to przede wszystkim lasy na północy, a ponadto tereny górskie i zurbanizowane.

Jakość gleb wykazuje spore zróżnicowanie – od dosyć urodzajnych gleb brunatnych na zachodzie, poprzez słabe bielice w części środkowej, po bardzo urodzajne czarnoziemy na wschodzie; więcej na ten temat można dowiedzieć się z rozdziału Gleby w Europie.

Społeczno-gospodarcze warunki rozwoju rolnictwa nie są jednolite w całej Europie. Najlepsza sytuacja panuje w państwach “starej” Unii Europejskiej. Ludność rolnicza stanowi tam na ogół zaledwie kilka procent (patrz mapa), a proces wytwarzania żywności jest silnie zmechanizowany. Gospodarka rolna ma charakter intensywny – przy wysokich nakładach uzyskiwane są rekordowe wyniki. Przodują tu takie państwa jak Dania, Holandia czy Belgia. Dodatkowym czynnikiem zwiększającym opłacalność produkcji jest system dopłat bezpośrednich z Unii Europejskiej.
Zgoła odmienne warunki występują na wschodzie i południowym wschodzie kontynentu. Z rolnictwa utrzymuje się tam nawet do 50% społeczeństwa (w Albanii ponad 50% – patrz mapa). Region ten – państwa bałkańskie i byłe republiki radzieckie – charakteryzuje się słabym rozwojem gospodarczym, co uniemożliwia zwiększanie nakładów na rolnictwo. W związku z tym tamtejsza gospodarka rolna jest niskowydajna, a miejscami wręcz ekstensywna.
Warto też zwrócić uwagę na strukturę obszarową gospodarstw rolnych. Duże gospodarstwa ukierunkowane są na specjalistyczną produkcję towarową – przoduje tutaj Wielka Brytania, gdzie 95% użytków rolnych należy do gospodarstw o powierzchni ponad 20 ha (65% przypada na gospodarstwa powyżej 100 ha). Większe rozdrobnienie, a zarazem niższą towarowość (produkcja w dużej części przeznaczana jest na własne potrzeby) notuje się na południu Europy, np. w Grecji, w Portugalii, we Włoszech gospodarstwa o powierzchni 1-5 ha zajmują ponad 70% powierzchni użytków rolnych.
__________

UPRAWA ROŚLIN w Europie

MAPY ROZMIESZCZENIA UPRAW

Mapa pokazuje rozmieszczenie w Europie ważniejszych upraw.
Więcej informacji o poszczególnych uprawach znajduje się poniżej.

ZBOŻA
pszenica,  kukurydza,  jęczmień,  żyto i owies

ROŚLINY BULWIASTE
ziemniaki

ROŚLINY CUKRODAJNE
buraki cukrowe

ROŚLINY OLEISTE
oliwki,  rzepak i słonecznik

WARZYWA I OWOCE

UŻYWKI
tytoń

ROŚLINY WŁÓKNISTE
len i konopie

Spośród głównych zbóż największe znaczenie na naszym kontynencie ma pszenica. Do jej uprawy potrzebne są dosyć dobre gleby (np. czarnoziemy lub brunatne) i raczej ciepły klimat. Z tych względów wielkie powierzchnie obsiewa się pszenicą na Ukrainie i południu Rosji oraz w Europie Zachodniej. Czołowi producenci to: Rosja (62 mln t), Francja (38 mln t), Niemcy (25 mln t), Ukraina (21 mln t), Wielka Brytania (14 mln t) i Polska (10 mln t).
Warto zwrócić uwagę na średnie plony w poszczególnych państwach – we Francji, Niemczech i Wlk. Brytanii osiągają one blisko 80 q/ha, zaś w Rosji i na Ukrainie nie przekraczają 25 q/ha (w Polsce wynoszą nieco ponad 40 q/ha).

Ze względu na niesprzyjający klimat, trzecie zboże główne – ryż – występuje w Europie sporadycznie. W zasadzie tylko we Włoszech i Hiszpanii można spotkać niewielkie jego uprawy.

Żyto i owies mogą rosnąć na gorszych glebach i w chłodniejszym klimacie. Dlatego są to zboża uprawiane przede wszystkim w północnych i wschodnich rejonach Europy.
W zbiorch żyta przodują Rosja (4,3 mln t) i Niemcy (4,2 mln t). Tuż za nimi jest Polska (3,7 mln t), a kolejne miejsca zajmują Białoruś (1,2 mln t) i Ukraina (1,0 mln t).
Rosja jest też potentatem w uprawie owsa (w 2009 roku zebrano tam 5,4 mln t co stanowi prawie 1/4 światowych zbiorów). Drugie miejsce w Europie zajmuje Polska (1,4 mln t), a dalej jest Finlandia (1,1 mln t), Hiszpania(0,9 mln t), Niemcy (0,8 mln t), Wlk. Brytania (0,7 mln t) i Szwecja (0,7 mln t).
Warto zauważyć, że Europa jest liderem na skalę światową w uprawie tych  zbóż – w globalnych zbiorach żyta ma ponad 90% udziału, a w zbiorach owsa ponad 65%.

W strefie umiarkowanej główną rośliną oleistą jest rzepak. W jego zbiorach przodują Niemcy (6,3 mln t) i Francja (5,6 mln t); poza tym należy też wymienić Polskę (2,5 mln t), Wielką Brytanię (2,0 mln t), Ukrainę (1,9 mln t)  i Czechy (1,1 mln t).
Na obszarach bardziej suchych, stepowych rośnie słonecznik.  Tu na czoło wysuwają się Rosja (6,5 mln t) i Ukraina (6,4 mln t); ponadto liczy się też Francja (1,7 mln t) oraz kraje bałkańskie.

Spośród innych roślin oleistych w Europie uprawiana jest też soja. Spotkać ją można w południowej części kontynentu, głównie na Ukrainie (ponad 1 mln t zbiorów w 2009 roku – 9 miejsce na świecie) i w Rosji (944 tys. ton), a ponadto we Włoszech (468 tys. t) i na Bałkanach, np w Serbii (349 tys. t).

Warzywa i owoce są bardzo rozpowszechnione nie tylko w Europie, ale i na całym świecie. Generalnie można zaobserwować większe ich zbiory na obszarach cieplejszych i wilgotnych (region śródziemnomorski), aczkolwiek nie dotyczy to wszystkich upraw.
Dla przykładu takie warzywa jak pomidory, papryka, sałata i kalafior w największych ilościach zbierane są we Włoszech i w Hiszpanii. Z kolei kapustę, marchewkę i ogórki uprawia się głównie w Rosji, Polsce i na Ukrainie.
Występowanie owoców na naszym kontynencie pozostaje w ścisłym związku ze strefami klimatycznymi. W strefie umiarkowanej przeważają jabłka, gruszki, śliwki, czereśnie, wiśnie, truskawki, porzeczki. Natomiast w regionie śródziemnomorskim zdecydowanie więcej jest moreli, brzoskwiń, winogron, arbuzów, cytrusów; w niewielkich ilościach pojawiają się też tam owoce bardziej egzotyczne – banany (Hiszpania), figi (Grecja), kiwi (Włochy), ananasy (Portugalia).
Rozmieszczenie upraw wybranych warzyw i owoców przedstawione zostało na mapie.

Najważniejsza roślina włóknista – bawełna – ze względów klimatycznych, na skalę przemysłową w Europie uprawiana jest tylko w Grecji (715 tys. t – 10 miejsce w zbiorach na świecie) i Hiszpanii (147 tys. t)

__________

HODOWLA ZWIERZĄT w Europie

MAPY ROZMIESZCZENIA ZWIERZĄT HODOWLANYCH

Spośród zwierząt hodowlanych największe znaczenie w Europie mają:
bydło
trzoda chlewna
owce
kozy
konie
drób
renifery

Europejska hodowla bydła, z uwagi na małą powierzchnię pastwisk naturalnych, nie odgrywa znaczącej roli w skali ogólnoświatowej – w pierwszej 10 największych hodowców nie znalazło się żadne państwo europejskie; na 13 miejscu jest dopiero pierwsze z nich – Rosja (patrz rozdział Hodowla zwierząt na Świecie).
Na naszym kontynencie w hodowli bydła dominują kraje Europy Zachodniej, mimo iż kilka lat temu choroba szalonych krów (BSE) zdziesiątkowała wiele stad i zanotowano tam spadek pogłowia rzędu kilkunastu procent.
Biorąc pod uwagę pogłowie w liczbach bezwzględnych, na czoło wysuwają się: Rosja (21,0 mln szt.), Francja (18,6 mln szt.), Niemcy (12,9 mln szt.) i Wielka Brytania (9,9 mln szt.); dalsze miejsca zajmują: Irlandia(6,7 mln szt.), Włochy (6,1 mln szt.), Hiszpania (6,0 mln szt.) i Polska (5,6 mln szt.).
Jeśli jednak owo pogłowie przeliczyć na 100 ha użytków rolnych, to uzyskane dane będą zupełnie inne – największe zagęszczenie zwierząt występuje w Belgii 260 szt./100 ha, Holandii 170 szt./100 ha i Irlandii 120 szt./100 ha; dla porównania w Niemczech wskaźnik ten wynosi 77 szt., w Polsce 28 szt., na Ukrainie 17 szt. a w Rosji zaledwie 12 szt. bydła na 100 ha użytków rolnych.
Powyższe dane wskazują na hodowlane ukierunkowanie produkcji rolnej w małych państwach Europy Zachodniej (w Belgii, Holandii, Irlandii), a także na intensywne wykorzystanie tamtejszej rolniczej przestrzeni produkcyjnej. Trzeba też nadmienić, że struktura pogłowia bydła jest zrównoważona – hodowane są zarówno krowy (do produkcji mleka) jak i sztuki mięsne.

Hodowla trzody chlewnej w Europie liczy się już bardziej na arenie ogólnoświatowej (jeśli pominąć Chiny, na które przypada ponad połowa całego globalnego pogłowia). Koncentruje się ona w państwach Europy Zachodniej, a największe pogłowie mają Niemcy (26,9 mln szt.) i Hiszpania (26,3 mln szt.); ponadto Rosja (16,2 mln szt.), Francja (14,8 mln szt.), Polska (14,3 mln szt.), Dania (12,4 mln szt.) i Holandia (12,1 mln szt.).
Warto zwrócić tu uwagę na dwa ostatnie kraje, które osiągnęły wysoki stopień specjalizacji produkcji rolnej. Przeliczając pogłowie trzody chlewnej na 100 ha użytków rolnych uzyskuje się następujące wyniki: Holandia 520 szt., Dania 470 szt., Niemcy 150 szt., Polska 95 szt., Hiszpania 80szt., Francja 50 szt., Rosja 8 szt.

Owce hodowane są przede wszystkim na południu Europy i na Wyspach Brytyjskich. Pod względem wielkości pogłowia zdecydowanie wyróżniają się dwa państwa: Wielka Brytania (31 mln szt. – 8 miejsce na świecie) i Hiszpania (20 mln szt. – 15 miejsce w świecie). W pozostałych krajach – Grecji (9,0 mln szt.), Rumunii (8,9 mln szt.), Włoszech (8,2 mln szt.) i Francji (7,7 mln szt.) – notowana jest już zdecydowanie mniejsza liczebność zwierząt.
Na kilkanaście milionów sztuk szacowane jest pogłowie owiec w Rosji, jednak spora ich część wypasana jest na stepach i w górach po stronie azjatyckiej.

Koza, jako zwierzę hodowlane, nie jest zbytnio rozpowszechniona na naszym kontynencie. Na ogół trzymane są pojedyncze sztuki w przydomowych gospodarstwach. W dużych stadach można je spotkać na południu, gdzie notowane jest największe pogłowie – w Grecji (4,2 mln szt.) i w Hiszpanii (2,3 mln szt.).

Hodowla koni również nie osiągnęła imponujących rozmiarów. Największą liczebnością może poszczycić się Rosja (1,4 mln szt. – z czego większość na azjatyckich stepach), a oprócz niej Rumunia (820 tys. szt.), Niemcy(540 tys. szt.) Ukraina (470 tys. szt.), Francja (420 tys. szt.), Wlk. Brytania (380 tys. szt.) i Polska (300 tys. szt.). Zwierzęta te wykorzystywane są do celów rolniczych głównie na wschodzie Europy. Natomiast na zachodzie częściej trafiają do jeździectwa, a także do rzeźni (końskie mięso jest cenione np. we Włoszech).

Podobnie jak na świecie, tak i w Europie hodowla drobiu jest bardzo rozpowszechniona. Różnego rodzaju ptactwo trzymane jest zarówno w przydomowych gospodarstwach (głównie na wschodzie kontynentu) jak i w specjalistycznych fermach (głównie na zachodzie).
Patrząc na mapy dostrzec można spore zróżnicowanie przestrzenne w rozmieszczeniu poszczególnych przedstawicieli drobiu.
Najbardziej pospolite z nich – kury – wykazują dosyć równomierne rozlokowanie na wszystkich terenach rolniczych.
Natomiast kaczki generalnie skupione są w centrum kontynentu; chociaż zdecydowanie największa ich liczebność notowana jest we Francji i na Ukrainie.
Koncentracja gęsi w Europie Środkowej jest jeszcze bardziej widoczna – przodują tu: Rumunia, Polska i Węgry.
Z kolei hodowla indyków została zdominowana przez Francję i Włochy – państwa te zajmują odpowiednio 3 i 4 miejsce na świecie (za USA i Chile).

Na koniec trzeba wspomnieć o reniferach, które są jedynymi zwierzętami hodowlanymi na dalekiej północy – w Norwegii, Finlandii i Rosji. Dostarczają tamtejszej ludności mięsa, mleka, skór, kości, a ponadto wykorzystywane są jako siła pociągowa.

 powrót na początek strony