Karol IV Luksemburski
(ur. 1316 r., zm. 1378 r.)

Pochodził z dynastii Luksemburgów, był synem Jana Luksemburskiego i ojcem Zygmunta Luksemburskiego. Król czeski i niemiecki od 1346 r., cesarz od 1355 r.

W młodości Karol odebrał staranne wykształcenie we Francji. Ojciec uczynił go margrabią Moraw, jeszcze za życia Jana Luksemburskiego zarządzał królestwem Czech. W 1344 r., uzyskując prawa metropolitalne dla Pragi, uniezależnił kościół czeski od Niemiec.

11 VII 1346 r. na zjeździe w Rense zgromadzenie elektorów wybrało Karola na antykróla – przeciw panującemu w Rzeszy Niemieckiej Ludwikowi IV Bawarskiemu (Wittelsbachowi), którego rosnąca potęga wywoływała niepokój książąt niemieckich. W rzeczywistości elekcja ta nie stanowiła realnego zagrożenia dla pozycji Ludwika IV. Wkrótce potem Karol wyruszył wraz z ojcem pod Crécy, gdzie został ciężko raniony, a Jan Luksemburski poniósł śmierć w bitwie.

Sytuacja polityczna w Niemczech zmieniła się po nagłej śmierci Ludwika IV, który w 1347 r. uległ wypadkowi podczas polowania. Wydarzenie to otworzyło Karolowi drogę do objęcia władzy w Rzeszy i powtórnej koronacji (choć jego spór z Wittelsbachami trwał do 1349 r.).

Karol IV Luksemburski w swej polityce dążył do umocnienia dynastii oraz wzmocnienia państwa niemieckiego. Wielką wagę przywiązywał do rozwoju Czech, traktował je jak swoją ojczyznę i był z tym krajem daleko bardziej związany niż jego ojciec. W 1348 r. Karol założył w Pradze pierwszy w środkowej Europie uniwersytet, a samo miasto (nazywane Rzymem Północy) zostało rozbudowane i stało się znaczącym ośrodkiem naukowym, kulturalnym i gospodarczym w Europie.

Na mocy pokoju w Namysłowie (1348) król polski Kazimierz Wielki zrzekł się praw do Śląska, dzięki temu Karol umocnił czeskie panowanie na tych terenach. W 1368 r. Karol opanował księstwo świdnicko-jaworskie – ostatnie niezależne księstwo śląskie.
Dzięki dobrym stosunkom z papiestwem 5 IV 1355 r., w czasie świąt Wielkiejnocy, Karol IV został koronowany w Rzymie na cesarza. Krótko przed tym uzyskał w Mediolanie koronę królestwa Włoch.

Karol IV podczas uczty koronacyjnej

W 1356 r. Karol IV wydał tzw. Złotą Bullę, dokument który ustalał zasady wyboru króla w Rzeszy Niemieckiej. Określono w nim liczbę elektorów, ich uprawnienia oraz procedurę elekcji. Uprawnionymi do głosowania elektorami byli: 
– arcybiskup Moguncji (przewodniczący),
– arcybiskup Trewiru,
– arcybiskup Kolonii,
– król czeski,
– palatyn Renu,
– książę saski,
– margrabia brandenburski.
Przyjęta także została zasada niepodzielności księstw elektorskich, a godność elektorska świeckich książąt miała być dziedziczona przez najstarszego syna lub najstarszego potomka w linii prostej (primogenitura). Księstwa elektorskie uzyskiwały niemal wszystkie regalia oraz pełną autonomię sądowniczą, co dawało im silną pozycję i dużą suwerenność.

         Złota Bulla Karola IV i pieczęć, od której pochodzi nazwa dokumentu

W 1368 r. Karol IV podporządkował Czechom Łużyce Dolne, a w 1373 r. Brandenburgię, którą wykupił od tamtejszej linii Wittelsbachów.

Karol IV Luksemburski zmarł w 1378 r.

               Karol IV Luksemburski                          Pomnik Karola IV w Pradze

WAŻNE DATY:

1344 – uzyskanie praw metropolitalnych dla Pragi 1346 – wybór Karola IV na króla niemieckiego podczas zjazdu w Rense 1347 – śmierć Ludwika IV Bawarskiego, przejęcie przez Karola władzy w Rzeszy Niemieckiej 1348 – założenie uniwersytetu w Pradze; pokój w Namysłowie 1355 – koronacja Karola IV na cesarza 1356 – wydanie Złotej Bulli 1368 – podporządkowanie Czechom księstwa świdnicko-jaworskiego; podporządkowanie Łużyc Dolnych 1373 – wykup Brandenburgii i podporządkowanie jej Czechom 1378 – śmierć Karola IV

powrót do początku strony