SŁOWNIK terminów literackich||||||||||||||||R|||||||| 
recenzja
refren
renesans
reportaż
retoryka
rodzaj literacki
romantyzm
rozprawa
rym
rytm
recenzja – omówienie dzieła literackiego, spektaklu teatralnego bądź filmu, zawierające elementy informacyjno-sprawozdawcze i oceniające, opublikowane w prasie lub przedstawione w radiu bądź telewizji. Zobacz: publicystyka. refren – grupa wersów bądź jeden wers lub zwrotka powtarzające się w wierszu regularnie. Często występuje w utworach o charakterze pieśniowym (pieśń). W pieśniach religijnych może mieć postać jednego wyrazu, np. kyrieleison, amen. Bogurodzica dziewica, Bogiem sławiena Maryja,
U twego Syna Gospodzina matko zwolena, Maryja!
Zyszczy nam, spu(ś)ci nam.
Kyrieleison.
Twego dziela Krzciciela, Bożycze,
Usłysz głosy, napełń myśli człowiecze.
Słysz modlitwę, jąż nosimy. A dać raczy, jegoż prosimy:
A na świecie zbożny pobyt,
Po żywocie ra(j)ski przebyt.
Kyrieleison. Zobacz: liryka. renesans – okres w dziejach literatury i sztuki europejskiej pomiędzy epoką średniowiecza i baroku, trwający od poł. XIV do końca XVI wieku. Zobacz: epoka literacka. reportaż – gatunek publicystyczno-literacki obejmujący utwory zawierające opis autentycznych wydarzeń, których autor tekstu był świadkiem lub w nich uczestniczył. Forma ta jest związana z takimi gatunkami jak: opis podróży, list, pamiętnik. Ze względu na tematykę wyróżnia się reportaż społeczno-obyczajowy, podróżniczy, wojenny, sądowy, sportowy i in. Cykl reportaży może stać się dziełem literackim, np. Cesarz czy Imperium Ryszarda Kapuścińskiego. Oprócz literackiej występują dzisiaj inne odmiany reportażu: radiowa, filmowa, telewizyjna i fotoreportaż. Zobacz: publicystyka. retoryka – teoria i sztuka wymowy. Nauka zasad pięknego wysławiania się, która szczegółowo opisuje zasady doboru słów, budowy zdań, argumentowania itp. Zobacz: mowa, argument. rodzaj literacki – grupa utworów wyróżnionych ze względu na pewne powtarzające się w ich budowie cechy: rodzaj podmiotu literackiego, styl (organizację językową), kompozycję (budowę świata przedstawionego). Istnieją trzy rodzaje literackie: liryka, epika, dramat. Zobacz: gatunek literacki, odmiana gatunkowa. romantyzm – prąd umysłowy umiejscowiony pomiędzy epoką oświecenia i pozytywizmu. W Polsce trwał od 1822 roku (czyli od wydania pierwszego tomu Poezji Adama Mickiewicza) do roku 1864 (czyli upadku powstania styczniowego). Zobacz: epoka literacka. rozprawa – rozbudowana wypowiedź naukowa, szczegółowe omówienie problemu z jednego punktu widzenia. "Rozprawa szkolna", tzw. rozprawka, powinna być napisana wg schematu: wstęp (przedstawienie tematu pracy – tezy), rozwinięcie (argumentacja na rzecz tezy, odpieranie ewentualnych zarzutów), zakończenie (wnioski, potwierdzenie założeń). Musi być to uporządkowany wywód, który uzasadnia poglądy autora. rym – powtórzenie w wierszu tych samych bądź podobnych głosek w wyrazach znajdujących się na końcu następujących po sobie wersów, np. rym niedokładny: dawniej – na dnie, rym dokładny: gruby – duby. Przy powtórzeniu końcowej części wyrazów wielosylabowych mamy do czynienia z rymem żeńskim (roztargniony – rozpalony), a powtórzenie wyrazu jednosylabowego to rym męski (znak – wspak). Układ rymów to regularność, z jaką powtarzają się rymujące wersy. (rym krzyżowy) | (rym okalający) | (rym parzysty) | a (mały) | a (mały) | a (mały) | b (duży) | b (duży) | a (mały) | a (mały) | b (duży) | b (duży) | b (duży) | a (mały) | b (duży) |
rytm – uchwytna dla odbiorcy powtarzalność elementów brzmieniowych (dźwiękowych), akcentów, rymów, lub składniowych (podobieństwo w budowie zdań) występujących w utworze literackim, która nadaje mu pewien porządek. Dzięki tej powtarzalności możemy rozróżnić wiersz od prozy, a także wskazać różne typy wiersza. Szczególnie istotny w utworach związanych pierwotnie z muzyką, np. pieśniach.powrót do początku strony |
