LITERATURA MŁODOPOLSKA

Za początek Młodej Polski umownie uznaje się rok 1890. Wtedy to zadebiutowało młode pokolenie poetów: w 1889 r. Jan Kasprowicz, a w 1891 r. Kazimierz Przerwa-Tetmajer. W 1894 r. ukazał się polski przekład Kwiatów zła Charles'a Baudelaire'a.

Epokę w Polsce można podzielić na następujące fazy:

1.	1890–1900 – czas poetycki Młodej Polski, krystalizacja programu.
2.	1900–1910 – okres literatury zaangażowanej w sprawy kraju (twórczość Żeromskiego, Zapolskiej, Wyspiańskiego, Reymonta).
3.	Po 1910 r. – faza schyłkowa, rozrachunek z literaturą epoki, aż po 1918 r. – czyli odzyskanie niepodległości.

MANIFESTY PROGRAMOWE EPOKI

STANISŁAW PRZYBYSZEWSKI CONFITEOR

W tym specyficznym wyznaniu wiary Przybyszewski twierdzi, że sztuka jest wieczna, niezależna i powinna odtwarzać duchowy sens świata. Sztuka – według Przybyszewskiego – nie może podlegać ziemskim ograniczeniom, nie może być zaangażowana ani niczemu służyć. Nie powinno się sztuki oceniać w kategoriach dobra i zła; artysta nie jest odpowiedzialny za to, co tworzy, bo pokazuje tylko duszę świata.

Artysta stoi ponad życiem i ponad światem. Jest filozofem, szatanem, bogiem, kapłanem, panem panów, nikt ani nic go nie ogranicza, podobnie jak nic nie powinno ograniczać jego twórczości. Artysta nie należy ani do narodu, ani do świata.

Przybyszewski głosi ideę sztuki dla sztuki – sztuka nie ma celu (jest celem sama w sobie). Sztuka nie może być tendencyjna czy pouczająca. Jest metafizyką, religią, więc tworzenie sztuki dla rozrywki to jej bezczeszczenie i banalizowanie.
 
ARTUR GÓRSKI MŁODA POLSKA

Tekst obrazuje konflikt pokoleń literackich "starzy" – "młodzi". Artur Górski wyrażał się krytycznie o swojej epoce (żyjemy w czasie wielkich bankructw idei). Za typowy dla epoki "produkt społeczny" uznał znienawidzonego przez modernę filistra-kołtuna. Jego poglądy wywarły silny wpływ na twórczość i zapatrywania modernistów, przyczynił się do powstania konfliktów i silnie zarysowanego podziału między pokoleniem pozytywistów a modernistów.

Pozytywiści zarzucali młodym modernistom, że nie charakteryzuje ich patriotyzm, że nie są zdolni do czynu. "Młodzi" udowadniają, że chcą służyć ojczyźnie, ale domagają się wolności i swobody w sztuce. Młode pokolenie żyje w czasach braku idei, autorytetów, w chaosie wartości – dlatego tematem sztuki jest ludzka dusza, jej dwa niezwykłe i niezbadane stany: miłość i śmierć. O artystach młodopolskich Górski pisze: samotne dumne orły.

ZENON PRZESMYCKI WSTĘP DO >>WYBORU PISM DRAMATYCZNYCH << M. MAETERLINCKA

Artykuł jest pochwałą symbolizmu, który odsłania to, co poza zmysłami. Sztuka symboliczna jest wieczna (ludzie od zawsze posługiwali się symbolami), zajmuje się sprawami tajemniczymi, niewyjaśnionymi przez naukę: snami, hipnozą, śmiercią, ludzką psychiką. Sztuka ta pragnie, przez poznanie tajemnic człowieka, poznać świat, nie jest jednak jej ambicją zastąpienie nauki.

Pojęcie symbolu różni się od alegorii, która jest sztuczną analogią czegoś istniejącego. Symbol oparty jest na wewnętrznym podobieństwie między nim a elementem rzeczywistości; oznacza jakiś przedmiot, ale dla ludzi wrażliwych kryje treści mistyczne, niewyrażalne językiem.

ŻYCIE KULTURALNE W MŁODEJ POLSCE

Życie kulturalne w Młodej Polsce koncentrowało się głównie w Krakowie, obok silnego środowiska konserwatywnego, popierającego ugodową politykę wobec zaborcy, istniało spore grono inteligencji i artystów, buntujące się przeciw tradycyjnej mieszczańskiej moralności, przeciw filistrom.

Teatr, kabaret, cyganeria artystyczna
Młoda Polska – liryka
Młoda Polska – dramat
Młoda Polska – proza
Podsumowanie

powrót do początku strony