Władysław Eugeniusz Sikorski

Władysław Eugeniusz Sikorski (1881–1943), mąż stanu, generał, polityk, premier rządu RP. Przed I wojną światową działacz organizacji wojskowo-niepodległościowych w Galicji. W 1908 r. został współzałożycielem Związku Walki Czynnej, a w 1910 r. został prezesem Związku Strzeleckiego we Lwowie. Od 1912 r. był członkiem władz Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw Niepodległościowych. Po wybuchu I wojny światowej pełnił funkcję szefa Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego (NKN), któremu podlegały Legiony Polskie. Od II do V 1918 r. był internowany przez Austriaków. W czasie wojny polsko-bolszewickiej dowodził Grupą Poleską, następnie 5. i 3. armią. W latach 1921–22 był szefem sztabu generalnego. Po zabójstwie prezydenta G. Narutowicza, od 16 XII 1922 r. do 26 V 1923 r. pełnił urząd premiera i jednocześnie ministra spraw wewnętrznych. W latach 1923–24 był generalnym inspektorem piechoty, a w latach 1924–25 ministrem spraw wojskowych w rządzie W. Grabskiego. W 1925 r. został dowódcą lwowskiego Okręgu Wojskowego. Podczas przewrotu majowego (1926) zachował bierną postawę, potem przyłączył się do opozycji antysanacyjnej (patrz: sanacja). W 1928 r. Sikorski został odwołany ze stanowiska, ale pozostawał w dyspozycji ministra spraw wojskowych. W 1936 r., m.in. z I.J. Paderewskim, współtworzył antysanacyjny Front Morges. We IX 1939 r. nie doczekawszy się przydziału frontowego, przedostał się do Francji, gdzie 30 IX 1939 r. został premierem i ministrem spraw wojskowych rządu RP na wychodźstwie. 7 XI 1939 r. został mianowany przez prezydenta W. Raczkiewicza Naczelnym Wodzem i Generalnym Inspektorem Sił Zbrojnych oraz zaczął tworzyć armię polską we Francji. W okupowanej Polsce powołał Związek Walki Zbrojnej (ZWZ). Po klęsce i kapitulacji Francji rząd polski przeniesiony został do Wielkiej Brytanii (VI 1940), gdzie Sikorski kontynuował dzieło tworzenia Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. 30 VII 1941 r. podpisał układ polsko-radziecki o pomocy i wzajemnej współpracy (układ Sikorski–Majski), a 3 XII 1941 r. deklarację o tworzeniu Armii Polskiej w ZSRR. Dzięki zabiegom Sikorskiego władze sowieckie ogłosiły amnestię dla Polaków deportowanych do ZSRR w latach 1939–1941, co ocaliło życie wielkiej rzeszy Polaków na Wschodzie. Po odkryciu grobów katyńskich, rząd Sikorskiego zwrócił się do Międzynarodowego Czerwonego Krzyża o wyjaśnienie tej sprawy. Stalin, wykorzystując to jako pretekst, 23 IV 1943 r. zerwał układ polsko-radziecki i stosunki dyplomatyczne z rządem polskim. Jako premier rządu na wychodźstwie W. Sikorski przez cały czas zdecydowanie dążył do odbudowy suwerennej i niepodległej Polski o nienaruszalnej granicy wschodniej, próbując ułożyć stosunki ze Związkiem Radzieckim na równoprawnych zasadach. Zdecydowana postawa Sikorskiego była niewygodna zarówno dla Stalina, jak i dla aliantów zachodnich. 4 VII 1943 r. gen. W. Sikorski zginął w katastrofie lotniczej w Gibraltarze w niewyjaśnionych okolicznościach. Wyniki śledztwa w sprawie katastrofy były i są do dziś utajnione przez władze brytyjskie, które zamknęły archiwa co najmniej do 2050 r. (być może dokumenty znajdujące się w nich nigdy nie zostaną ujawnione). Prochy gen. Sikorskiego zostały sprowadzone do Polski w 1993 r. i złożone na Wawelu.