|
na , w
STAN ŚRODOWISKA w Polsce
DZIAŁANIA OCHRONNE w Polsce
__________ Stan środowiska naturalnego w Polsce w ostatnich latach poprawił się, aczkolwiek nadal pozostawia wiele do życzenia. Przez blisko pół wieku “kwitła” u nas gospodarka socjalistyczna, w której wiodącą rolę odgrywał przemysł, a zwłaszcza najbardziej szkodliwe dla środowiska, jego “ciężkie” gałęzie – górnictwo, hutnictwo, energetyka, przemysł elektromaszynowy, chemiczny. Ochrona przyrody nie miała żadnych szans w walce z wieloma strategicznymi inwestycjami, takimi jak budowa elektrowni, hut, fabryk. Tym sposobem doszło do licznych spustoszeń (świata roślinnego i zwierzęcego) oraz do znacznego zanieczyszczenia (powietrza), (wód) i (gleb). 
Jednym z najbardziej znanych przykładów degradacji środowiska przez przemysł jest wyniszczenie lasów w Górach Izerskich (patrz zdjęcie obok). Doszło do tego wskutek napływu “kwaśnych deszczów”.
Ich źródłem były elektrownie cieplne opalane węglem bruntantym, które znajdują się na zachód od gór, w pobliskim Turoszowie oraz w sąsiednich Czechach i Niemczech. Zła jakość wód związana jest nie tylko z zanieczyszczeniami przemysłowymi, ale także i komunalnymi (miejskimi). Przed 1989 rokiem tylko nieliczne polskie miasta posiadały oczyszczalnie ścieków. Nieczystości komunalne odprowadzane były bezpośrednio do rzek, co w przypadku dużych aglomeracji miejskich (jak np. Warszawa, Kraków, Wrocław, Poznań) miało niemały wpływ na katastrofalne zanieczyszczenie Wisły, Odry, Warty i innych rzek.
Obecnie naturalnie występujące czyste wody powierzchniowe można w Polsce spotkać praktycznie tylko w górskich strumieniach oraz w niektórych jeziorach, położonych z dala od ludzkich osiedli i zakładów przemysłowych. 
Zanieczyszczenie powietrza wiąże się bezpośrednio ze stopniem rozwoju przemysłu, który jest tu głównym trucicielem. Potwierdza to mapka poniżej, gdzie wyraźnie widać, że najgorsza pod tym względem sytuacja panuje na silnie uprzemysłowionym południu kraju.
Warto też zwrócić uwagę na wydłużony kształt (w kierunku wschód-zachód) obszarów najbardziej skażonych – to wynik przeważających w Polsce wiatrów zachodnich. 
Przemiany ustrojowe z 1989 roku przyczyniły się do zwrócenia większej uwagi na ochronę środowiska naturalnego. Najpierw, dzięki odtajnieniu i upublicznieniu wielu informacji, uświadomiono sobie w jak bardzo złym stanie znajdowała się nasza przyroda. Następnie przystąpiono do działań, czego efektem było m.in. wprowadzenie nowych aktów prawnych – uchwały o polityce ekologicznej państwa oraz ustawy o ochronie przyrody.
Pod koniec lat 90-tych Polska, chcąc przystąpić do Unii Europejskiej, musiała zacząć dostosowywać swoje prawo do unijnego, także w zakresie ochrony środowiska. Oznaczało to m.in. konieczność dalszego ograniczenia emisji zanieczyszczeń.
__________ MAPA OCHRONY PRZYRODY W rządzie ochroną przyrody w Polsce zajmuje się Ministerstwo Środowiska (adres: http://www.mos.gov.pl/). Poza tym działa wiele pozarządowych organizacji i instytucji ekologicznych o zasięgu lokalnym, regionalnym, ogólnokrajowym czy międzynarodowym (transgranicznym). Do najbardziej znanych należą:
- Liga Ochrony Przyrody (adres: http://www.lop.org.pl/),
- Fundacja “Nasza Ziemia” (http://www.naszaziemia.pl/v3/),
- Narodowa Fundacja Ochrony Środowiska (http://www.nfos.org.pl/),
- Instytut na Rzecz Ekorozwoju (http://www.ine-isd.org.pl/),
- Fundacja Ekologiczna "Zielona Akcja" (http://www.zielona-akcja.eko.org.pl/),
- Polski Klub Ekologiczny (http://www.pke-zg.org.pl/). Zadaniem władz każdego państwa jest objęcie ochroną prawną najcenniejszych elementów środowiska naturalnego. W naszym kraju do najważniejszych form ochrony przyrody zaliczają się:
- parki narodowe – obszary o powierzchni powyżej 1 tys. ha mające szczególnie cenne walory przyrodnicze, wolne od ingerencji człowieka; obecnie na terytorium Polski znajdują 23 parki narodowe o łącznej powierzchni 317 tys. ha (nieco ponad 1% powierzchni kraju); więcej danych na temat parków znaleźć można w tabeli, a ich rozmieszczenie pokazuje mapa;
- parki krajobrazowe – 120 obszarów wartościowych ze względu na krajobraz i przyrodę; ich ochrona prawna nie jest tak ścisła jak w parkach narodowych, gdyż dopuszcza się tam działalność człowieka (np. rolniczą), pod warunkiem jednak, że nie niszczy ona środowiska naturalnego;
- rezerwaty przyrody – niewielkie obszary wyodrębnione do ochrony jednego na ogół elementu środowiska; mogą być leśne, stepowe, wodne, florystyczne, faunistyczne, przyrody nieożywionej, krajobrazowe i in.; w Polsce mamy ich 1441 z czego około 10% to rezerwaty ścisłe (o całkowitym zakazie wstępu);
- ochrona gatunkowa – dotyczy kilkuset gatunków roślin (m.in. cis pospolity, limba, kosodrzewina, brzoza karłowata, długosz królewski, skrzyp olbrzymi, mikołajek nadmorski) i zwierząt (m.in. żubr, niedźwiedź brunatny, kozica, świstak, żółw błotny, salamandra plamista, żmija zygzakowata, szczeżuja wielka, jesiotr zachodni); prawo bezwzględnie zakazuje niszczenia gatunków chronionych;
- pomniki przyrody – forma ochrony indywidualnej odnosząca się do unikatowych (co najmniej na skalę lokalną) obiektów przyrodniczych; wśród ponad 35 tysięcy polskich pomników przyrody największą grupę stanowią drzewa (około 80%), a oprócz nich są to głazy narzutowe, formy skalne, groty, jaskinie, aleje. Inne formy ochrony przyrody w naszym kraju to:
- obszary krajobrazu chronionego (445) – tereny o większych powierzchniach, obejmujące całe jednostki krajobrazowe, np. doliny, kotliny, wzgórza, płaskowyże; mogą łączyć ze sobą inne obszary chronione (parki narodowe, parki krajobrazowe); działalność człowieka na tych terenach jest ograniczona w niewielkim stopniu;
- zespoły przyrodniczo-krajobrazowe (220) – obszary interesującego krajobrazu naturalnego i przeobrażonego, np. trasy widokowe, tereny wypoczynkowe;
- stanowiska dokumentacyjne (ponad 200) – miejsca mające wartość przede wszystkim naukową i dydaktyczną, np. odkrywki skalne, profile glebowe;
- użytki ekologiczne (6736) – odrębne małe ekosystemy (np. starorzecza, torfowiska, kępy drzew) wewnątrz innych większych zespołów biosfery. W 2004 roku wprowadzono w Polsce nową Ustawę o ochronie przyrody. Zakłada ona m.in. przystąpienie do programu Unii Europejskiej “Natura 2000”. Program ten ma na celu stworzenie wspólnego europejskiego systemu ochrony środowiska naturalnego. Jak na razie włączono do niego kilkadziesiąt polskich obszarów chronionych, a w przyszłości ma ich być kilkaset. Najcenniejsze fragmenty naszego środowiska naturalnego objęte zostały światowym programem UNESCO “Man and Biosphere”. Obecnie jest to 8 parków narodowych i 1 rezerwat:
- Białowieski Park Narodowy (wpisany także na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego i Przyrodniczego UNESCO);
- Babiogórski Park Narodowy,
- Słowiński Park Narodowy,
- Rezerwat Jezioro Łuknajno,
- Tatrzański Park Narodowy,
- Karkonoski Park Narodowy,
- Bieszczadzki Park Narodowy (Karpaty Wschodnie),
- Kampinoski Park Narodowy,
- Poleski Park Narodowy (Polesie Zachodnie). Dodatkowej ochronie, w ramach Konwencji Ramsarskiej, podlegają następujące tereny wodno-błotne:
- Rezerwat Jezioro Łuknajno,
- Rezerwat Jezioro Karaś,
- Rezerwat Jezioro Siedmiu Wysp,
- Rezerwat Świdwie,
- Rezerwat Słońsk,
- Biebrzański Park Narodowy,
- Rezerwat Stawy Milickie,
- Słowiński Park Narodowy. powrót na początek strony |
;){kind=link}