SKAMANDER – NAJBARDZIEJ WPŁYWOWA GRUPA MIĘDZYWOJNIA Skamander to grupa poetycka działająca w okresie międzywojennym (od 1918 r.) Kształtowała się wokół pisma Pro Arte et Studio. Nazwa grupy pośrednio została zaczerpnięta ze starożytności (Skamander to rzeka opływająca Troję), a bezpośrednio z dramatu Stanisława Wyspiańskiego Akropolis. Skamandryci spotykali się w kawiarni Ziemiańska oraz Pod Picadorem. Współpracowali z Wiadomościami Literackimi, a także założyli własne pismo Skamander. Najważniejsi poeci należący do tej grupy to tzw. Wielka Piątka, Julian Tuwim, Kazimierz Wierzyński, Jarosław Iwaszkiewicz, Antoni Słonimski, Jan Lechoń. Ze Skamandrytami związani byli też: Maria Pawlikowska-Jasnorzewska oraz Władysław Broniewski. Duchowy patronat nad grupą sprawował Leopold Staff. Cechy charakterystyczne Skamandra:
– | brak sztywno sformułowanego programu (mówili o sobie programowo bezprogramowi); | – | kult indywidualności, talentu, swobody twórczej; | – | tematyka codzienna; | – | nowy typ bohatera – zwykły człowiek, ktoś z tłumu; | – | zachwyt nad życiem, światem, teraźniejszością; | – | optymizm, spontaniczność, witalizm, pochwała młodości, dynamizm; | – | uwolnienie literatury od zadań narodowych, od walki o cokolwiek; | – | język potoczny; | – | antyromantyzm; | – | antymodernizm; | – | humor, ironia, elementy kabaretowe; | – | nawiązanie do tradycji starożytnej; | – | nowoczesność, ekspresja; | – | poeta to ktoś z tłumu; | – | zerwanie z metafizyką. |
Wiersze programowe: Julian Tuwim – Wiosna, Poezja; Kazimierz Wierzyński – Manifest szalony, Śpiew dionizyjski; Antoni Słonimski – Czarna wiosna; Jarosław Iwaszkiewicz – Confiteor.W latach trzydziestych założenia Skamandra zaczęły się zmieniać i każdy z poetów wyróżniał się czymś innym w swej poezji. Julian Tuwim Maria Pawlikowska-Jasnorzewska Leopold Staff Władysław Broniewski AWANGARDA KRAKOWSKA Słowo awangarda oznacza przednią straż, a w przenośni coś, co poprzedza, zapowiada, przeciera nowe szlaki. Awangarda Krakowska była, obok Skamandra, jedną z najważniejszych grup poetyckich dwudziestolecia. Jej twórcą był Tadeusz Peiper. W latach 1922–1923 formułowany był program grupy (na łamach pisma Zwrotnica). Przedstawiciele grupy to: Jalu Kurek, Jan Brzękowski, Julian Przyboś, Adam Ważyk. Tytuły artykułów programowych: Tędy, Nowe usta, Punkt wyjścia. W latach 1925–1927 program ostatecznie się ukształtował, natomiast w 1927 r. nastąpił rozpad grupy i zamknięcie Zwrotnicy. Potem jeszcze, w połowie lat trzydziestych, w piśmie Linia częściowo był realizowany program przez Jalu Kurka. Program Awangardy Krakowskiej:
– | naczelne hasło: 3 x M – Miasto, Masa, Maszyna, czyli urbanizm, kult i uwielbienie miasta, odnowa sztuki przez opisywanie tłumu (masy), a nie jednostki, oraz zachłyśnięcie się technicyzacją życia, wiara w możliwość uszczęśliwienia człowieka przez technikę; | – | pochwała cywilizacji i teraźniejszości; | – | odwrócenie kanonów piękna, zerwanie z tradycją – nie jest piękne to, co od wieków uważano za piękne, lecz piękne są rzeczy zwykłe, np. guziki; | – | optymizm, wiara w przyszłość; | – | natura w służbie człowieka; | – | poezja jako szczególna organizacja języka; | – | oszczędność wypowiedzi, ozdobniki uważane są za zbędne, oszczędność środków stylistycznych; | – | utwór to świadoma konstrukcja; | – | poezja nie wypływa z natchnienia, poeta konstruuje wiersze, jest rzemieślnikiem; | – | pseudonimowanie (ekwiwalentyzacja uczuć) – nienazywanie rzeczy po imieniu, przekazywanie emocji nie wprost, a za pomocą metafor, konstrukcji słownych; | – | podstawową jednostką wiersza jest metafora, całe jej ciągi; | – | odejście od tradycji, odrzucenie tradycyjnej wersyfikacji, wiersz wolny (głównie); | – | antyrealizm; | – | antyromantyzm; | – | drugoplanowość rytmu; | – | typowe środki artystyczne to: peryfrazy (omówienia), antytezy, oksymorony, elipsy; | – | układ rozkwitania – rozwijanie treści wiersza przez powtarzanie końcowych wyrazów i dopowiadanie do nich nowych; | – | metafora nie jako obraz, a pojęcie abstrakcyjne; | – | posługiwanie się specjalistycznym językiem, np. astrologicznym; | – | antyekspresjonizm; | – | zasada minimum słów, maximum skojarzeń; | – | poezja jako tworzenie pięknych zdań, gra z możliwościami języka. |
Julian Przyboś Bolesław Leśmian DRUGA AWANGARDA Ta grupa poetycka powstała w wyniku polemiki skamandrytów z awangardzistami krakowskimi. Jej członkowie opowiedzieli się przeciw Skamandrowi, ale ponieważ część cech różniło ich również od Awangardy Krakowskiej – nazwali się Drugą Awangardą. Można w niej wyodrębnić dwie podgrupy: Awangardę Wileńską – przedstawiciele: Czesław Miłosz, Jerzy Zagórski, Tadeusz Bujnicki, Jerzy Puttrament. Skupieni wokół pisma Żagary w latach 1931–1934. Awangardę Lubelską – przedstawiciele: Józef Czechowicz, Józef Łobodowski. Pismo tego odłamu awangardy to Reflektor. Cechy Drugiej Awangardy:
– | poezja wizjonerska; | – | ludowość, odrzucenie cywilizacji; | – | fantastyka; | – | nawiązanie do mitów, legend, Biblii; | – | katastrofizm, wizje apokaliptyczne; | – | antyprogramowość (brak ścisłego programu); | – | biologizm człowieka; | – | symbolizm; | – | fascynacja ziemią i nocą; | – | różnorodne środki artystyczne; | – | antyracjonalizm, rozluźnienie związków logicznych; | – | ludzie jako tłum; | – | nawiązanie do romantyzmu; | – | odrzucenie optymizmu, materializmu, realizmu; | – | język nie był najważniejszy, poezji się nie konstruuje, lecz tworzy pod wpływem natchnienia; | – | poetyka snu. |
powrót do początku strony |