KARPATY są wielkim łańcuchem górskim, którego jedynie fragment znajduje się na terenie Polski (Karpaty Zachodnie). Obejmują one swym zasięgiem także terytorium innych państw: Rumunii (Karpaty Południowe i Wschodnie), Ukrainy (Karpaty Wschodnie) Słowacji (Karpaty Zachodnie) – zobacz Mapę Europy.
Karpaty leżą na południowym wschodzie Polski, na południe od Pasa Wyżyn, od których oddzielone są Kotlinami: Sandomierską i Oświęcimską (zobacz mapę). Szczególnie zwraca na siebie uwagę charakterystyczny trójkątny kształt wielkiej Kotliny Sandomierskiej. Wzdłuż jej bocznych ramion płynie Wisła i San. Powierzchnia terenu jest tu niemal płaska i bardzo łagodnie opada w kierunku dolin tych rzek.
W Kotlinie Sandomierskiej – mimo nienajlepszych gleb – rozwinęło się rolnictwo, w tym także sadownictwo. Sprzyjają temu korzystne warunki klimatyczne, a w szczególności podwyższone temperatury (okoliczne góry i wyżyny częściowo chronią kotlinę m. in. przed napływem zimnego powietrza).
Również przemysł miał dogodne warunki dla rozwoju na tym obszarze. Jeszcze do niedawna w rejonie Tarnobrzega (50 tys. mieszkańców) intensywnie eksploatowano złoża siarki. Natomiast różnorodne gałęzie przemysłu przetwórczego rozwinęły się w innych miastach, np. w Rzeszowie (160 tys. mieszk.), Tarnowie (115 tys. mieszk.), Stalowej Woli (67 tys. mieszk.), Mielcu (61 tys. mieszk.), Dębicy (47 tys. mieszk.).
Wymieniając miasta Kotliny nie wolno zapominać o Sandomierzu (25 tys. mieszk.). Jest to zabytkowe i urokliwe miasteczko położone na wysokim brzegu Wisły, do którego co roku ściągają tysiące turystów.
BESKIDY rozciągają się szerokim łukiem wzdłuż całej granicy Polski ze Słowacją, od Beskidu Wysokiego na zachodzie, poprzez Beskid Niski, po Bieszczady na wschodzie. Na całym tym obszarze krajobraz jest dosyć podobny, choć oczywiście występują pewne różnice.
Ukształtowanie powierzchni cechuje się znacznym pofałdowaniem z łagodnymi na ogół stokami. Nieco wyższe wysokości osiągają szczyty w Beskidach Zachodnich, np. Babia Góra – 1725 m n. p. m. Dla porównania w Beskidach Wschodnich najwyższa jest bieszczadzka Tarnica mierząca 1343 m n. p. m.
Pasma górskie poprzecinane są dolinami rzecznymi, które w wielu miejscach tworzą malownicze przełomy. Najbardziej znane to oczywiście przełomyDunajca w Pieninach.
W pokryciu terenu przeważają lasy mieszane, choć spory udział mają też użytki rolne. Rolnictwo rozwinęło się głównie na niższych wysokościach i tam też istnieje dosyć gęsta sieć osiedli wiejskich. Warto zwrócić uwagę, że wsie te bardzo często zajmują długie odcinki dolin rzecznych. Niejednokrotnie łączą się ze sobą tworząc wielo-kilometrowe pasy ciągłej zabudowy.
O stosunkowo gęstym zaludnieniuBeskidów decyduje nie tylko ludność wiejska, ale i miejska. Znajduje się tam kilka dużych i wiele średnich miast. Największym ośrodkiem jest Bielsko-Biała (180 tys. mieszkańców). Ponadto wymienić jeszcze trzeba Nowy Sącz (84 tys. mieszk.), Przemyśl (68 tys. mieszk.), Krosno (48 tys. mieszk.), Sanok (40 tys. mieszk.), Jasło (37 tys. mieszk.), Nowy Targ (33 tys. mieszk.), Żywiec (32 tys. mieszk.). Znane są również mniejsze miejscowości o dużym znaczeniu turystycznym, np. Szczyrk, Szczawnica, Krynica Zdrój, Ustrzyki Dolne.
We wschodniej części Beskidów wydobywa się ropę naftową i gaz ziemny. Częstym widokiem są tam wieże szybów wydobywczych.
TATRY to jedyne w Polsce pasmo gór wysokich. Dzięki ostrym grzbietom i szpiczastym szczytom wyraźnie odróżniają się one od pozostałych obszarów górskich. Wynika to stąd, że Tatry są górami młodymi (powstały w orogenezie alpejskiej) i ich powierzchnia była zrównywana i wygładzana przez znacznie krótszy czas niż powierzchnia Sudetów czy Gór Świętokrzyskich. Natomiast różnica wysokości względem sąsiednich Beskidów to efekt zróżnicowanej budowy geologicznej — trzon Tatr stanowią twarde skały granitowe, a Beskidy zbudowane są z "miękkiego" fliszu karpackiego (piaskowce, zlepieńce i łupki).
W Tatrach, na granicy polsko-słowackiej znajduje się najwyższy szczyt naszego kraju tj. Rysy – 2499 m. n. p. m. Warto zauważyć, że w całości po stronie słowackiej leżą wyższe wzniesienia, np. Geralch (2655 m n. p. m.), Łomnica (2632 m n. p. m.).
Ważnym elementem krajobrazu Tatr są doliny polodowcowe, np. Chochołowska, Kościeliska. Mają one profil poprzeczny w kształcie litery "U", co jedno-znacznie dowodzi, że kiedyś wypełniały je lodowce górskie. Doliny rzeczne mają profil w kształcie litery "V" – patrz rysunki obok.
W wyższych partiach gór spotkać można małe jeziora, które powstały ze stopionego lodu, jaki zbierał się w różnych zagłębieniach terenu, np. kotłach polodowcowych. Najbardziej znane jest Morskie Oko, a ponadto wymienić trzeba Czarny Staw Gąsienicowy oraz całą Dolinę Pięciu Stawów.
Spływające z gór wody często tworzą wodospady. W dolinie Roztoki znajduje się najwyższy polski wodospad Wielka Siklawa – – 64 metry wysokości; patrz też tabela. A na zdjęciu obok Siklawica – 21 m.
Zachodnia część Tatr różni się od części wschodniej, a to ze względu na skały wapienne, z jakich jest zbudowana. Skały te są zdecydowanie bardziej miękkie od ostrokrawędzistych granitów (które budują Tatry Wysokie) i przez to bardziej podatne na niszczenie. Z tego względu Tatry Zachodnie mają nieco niższe wysokości oraz bardziej wygładzone krawędzie. Tam też występują zjawiska krasowe, czego przykładem mogą być liczne jaskinie.
W pokryciu terenu zaznacza się typowy dla obszarów górskich piętrowy układ roślinności. Jest on związany z warunkami klimatycznymi, jakie panują na poszczególnych wysokościach. Obowiązuje tu zasada, że im wyżej tym chłodniej, czyli mniej roślin może wegetować. Dla przykładu lasy mieszane – nazywane w górach reglem dolnym – występują do wyskości około 1250 m n. p. m. Powyżej mogą rosnąć już tylko bardziej odporne na niskie temperatury lasy iglaste – regiel górny.
Osadnictwo w Tatrach ograniczone jest do niższych partii gór. Jedyne miasto – –Zakopane (28 tys. mieszkańców) – leży na wysokości 900 m n. p. m. Powyżej spotkać można tylko nieliczne zabudowania wiejskie. Natomiast w wyższych partiach gór znajdują się schroniska turystyczne. Tatry są bowiem obszarem bardzo atrakcyjnym dla turystów, zarówno zimą (narciarstwo) jak i latem (piesze wycieczki). Z tego m. in. względu Zakopane nazywane jest stolicą polskich gór.
W polskich Karpatach znajduje się aż 6 parków narodowych: Babiogórski, Bieszczadzki, Gorczański, Magurski, Pieniński i Tatrzański.
Mieszkańcy terenów górskich nazywani są góralami. Mają oni odmienny język (gwarę), a także specyficzne obyczaje, kulturę, sztukę, stroje, architekturę. Typowych górali najłatwiej spotkać w Zakopanem i okolicach.
Leżąca u podnóża Babiej Góry Zawoja jest najdłuższą wsią w Polsce. Odległość miedzy jej skrajnymi zabudowaniami przekracza 15 km.
Natomiast położone koło Bielska-Białej Kozy to wieś o największej liczbie ludności. Mieszka tam ponad 11 tysięcy osób.
Slowa kluczowe:
Ukształtowanie powierzchni
TATRY
Ważnym elementem krajobrazu Tatr są doliny polodowcowe,
W wyższych partiach gór spotkać można małe 
;){kind=link}
