SŁOWNIK HISTORYCZNYA|B|C|D|E|F|G|H|I|J|K|L|Ł|M|N|O|P|R|S|Ś|T|U|V|W|Zcasus belli casus belli – (z łac. oficjalna przyczyna wybuchu wojny) zdarzenie mające usprawiedliwić rozpoczęcie działań wojennych, pretekst do wojny Collegium Nobilium – szkoła internatowa dla młodzieży szlacheckiej założona w 1740 r. w Warszawie przez Stanisława Konarskiego z zakonu pijarów, przeznaczona dla synów zamożnej szlachty; w C. N. stosowano nowe metody nauczania, obowiązywał szerszy niż w innych współczesnych szkołach program (wprowadzono m.in. nauki matematyczno-przyrodnicze, język polski, prawo, ekonomię, języki nowożytne); C. N. wykształciło wielu wybitnych działaczy polskiego oświecenia; istniało do 1832 r. Corana Regni Poloniae – patrz: Korona Królestwa Polskiego cuius regio, eius religio – (z łac. czyj kraj, tego religia) zasada przyjęta w czasie pokoju religijnego w Augsburgu w 1555 r., która oznacza: wyznanie panującego obowiązuje także poddanych czeladź – 1) ludność zatrudniona na dworze feudała; 2) od XV–XVI w. służba domowa na dworze szlacheckim cześnik – w Polsce do XIV w. nadworny urzędnik mający pod opieką piwnicę panującego; od XIV w. tytuł honorowy czynsz – świadczenie pieniężne lub danina w naturze, składane przez chłopa na rzecz właściciela gruntów za użytkowanie ziemi; w Polsce upowszechnione od XIII w., w okresie kolonizacji; wraz z rozwojem gospodarki folwarcznej w XVI w. cz. zastąpiony został przez rentę odrobkową – pańszczyznę; ożywienie wymiany towarowo-pieniężnej w XVIII w. spowodowało ponowne przechodzenie na cz., co miało miejsce szczególnie w I poł. XIX w., poprzedzając uwłaszczenie chłopów |