Strona ofertowa Wydawnictw Edukacyjnych WIKING
Jesteś
gościem portalu
Strona główna portalu
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=621
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=440
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=110
http://www.wiking.com.pl/index.php?site=testy_gim_historia_roz_1
http://www.wiking.edu.pl/article.php?id=348
http://www.wiking.edu.pl/sitemap.php
Powrót do poprzedniej stronyWersja do wydruku

SŁOWNIK HISTORYCZNY

A|B|C|D|E|F|G|H|I|J|K|L|Ł|M|N|O|P|R|S|Ś|T|U|V|W|Z

wasal
wici
wiec
włość
wojewoda
wolnomularstwo
woźny
wójt

wasal – lennik (patrz: lenno), feudał oddający się pod opiekę potężniejszemu od siebie seniorowi; w zamian za otrzymane beneficjum i opiekę zobowiązywał się do wierności i wykonywania powinności wobec seniora (głównie do służby wojskowej)

wici – w dawnej Polsce pęki łozowych witek lub powrozów rozsyłane do wojowników i rycerzy systemem sztafetowym jako wezwanie na wyprawę wojenną; później uniwersały królewskie rozsyłane pisemnie zwołujące pospolite ruszenie

wiec – w dawnej Polsce różnego rodzaju zjazdy; w okresie plemiennym w. był zgromadzeniem wszystkich wolnych mężczyzn; w średniowieczu mianem w. określano zjazdy książąt i możnych, na których załatwiano ważne sprawy państwowe: administracyjne, uchwalano prawa, rozpatrywano spory (sąd wiecowy); w XIV w. ogólnopaństwowe w. dały początek sejmikom i stały się podstawą rozwoju parlamentaryzmu

włość – w dawnej Polsce zespół dóbr ziemskich (wsie wraz z poddanymi chłopami) należących do jednego właściciela – feudała; ośrodkiem w. był najczęściej dwór, czasami klasztor

wojewoda – w dawnej Polsce najwyższy urzędnik (XI–XIII w. – palatyn), zastępujący monarchę zwłaszcza w dowodzeniu wojskiem i sądownictwie, a także zarządzający dworem; od XIV w. najwyższy urzędnik ziemski, sprawujący władzę na terenie ziemi, później województwa; w. dowodzili pospolitym ruszeniem ze swojego województwa i nadzorowali miasta (ustalali ceny w tzw. taksach wojewodzińskich) i ludność żydowską zamieszkującą dane województwo; w XIV–XV w. wojewodowie zasiadali w radzie królewskiej, a od XVI w. przysługiwało im miejsce w senacie; tytularny urząd w. występował w I połowie XIX w. w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim; w okresie międzywojennym (1918–1939) i 1944–1950 w. kierował administracją państwową w województwach; urząd przywrócono w 1974 r.

wolnomularstwo (masoneria) – tajne lub półjawne ponadnarodowe, liberalne, czasem pseudoreligijne organizacje nawiązujące do tradycji średniowiecznych bractw cechowych wolnych murarzy-budowniczych; w. silnie rozwinęło się w XVIII w. zwłaszcza w Europie Zachodniej, początkowo członkowie w. wywodzili się z arystokracji, bogatego mieszczaństwa, inteligencji i wysokich rangą oficerów, głosili zasady liberalizmu, racjonalizmu, braterstwa, wolności i niezależności myśli; w ciągu XIX i później w XX w. w. zmieniało stopniowo swój pierwotny charakter; ze względu na tajemniczość i zamknięty charakter w. oraz głoszone przezeń liberalne, racjonalistyczne, wolnomyślicielskie, antyklerykalne i antymonarchistyczne hasła już w połowie XIII w. w. zostało potępione przez Kościół (m.in. bulla papieża Klemensa XII); współczesną masonerię cechuje radykalny liberalizm i antyklerykalizm; zachowany półtajny i zamknięty charakter w. oraz przynależność doń wielu wpływowych osób, wzbudza w niektórych środowiskach podejrzenie istnienia masońskiego spisku opanowującego świat polityki, biznesu i kultury; w Polsce pierwsza loża masońska powstała w 1735 r.; w. rozwijało się szczególnie za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, później w Księstwie Warszawskim i Królestwie Polskim; od 1821 r. zakazane przez władze rosyjskie, istniało w ukryciu i stanowiło istotny element ruchu narodowowyzwoleńczego; w latach 1921–1938 działała Wielka Loża Narodowa Polski; oficjalnie w. w Polsce reaktywowano w 1991 r.

woźny – w dawnej Polsce urzędnik sądowy; od XIV w. zajmował się doręczaniem pozwów, ogłaszaniem wyroków, dokonywał oględzin miejsc przestępstwa

wójt – w okresie lokacji miast dziedziczny zwierzchnik organizacji miejskiej, pozostający w stosunku lennym  (patrz: lenno) do pana miasta; początkowo przewodniczył ławie sądowej (miejskiej) i odpowiadał za utrzymanie porządku w mieście; uposażenie otrzymywał z części czynszów i kar sądowych, ponadto miał liczne parcele w mieście, prawo do posiadania jatek itp.; z czasem rady miejskie wykupiły urząd w.; od XV w. rada miejska mianowała na określony czas w. sądowego; w. nazywano również sołtysa, dlatego w XIX w. i potem do roku 1950 mianem w. określano urzędnika stojącego na czele gminy

Geografia | Język Polski | Historia | Przyroda | Biologia