SŁOWNIK HISTORYCZNY||||||||||||||||||||||||immunitet
incompatibilia
indygenat
inkorporacja
interregnum
interrex
inwestytura immunitet – w średniowieczu przywilej nadawany przez władcę świeckim i duchownym feudałom, na mocy którego uzyskiwali oni prawo pobierania różnych świadczeń, podatków dawniej płaconych na rzecz władcy (i. gospodarczy) lub prawo sądzenia ludności zamieszkującej dobra do nich należące (i. sądowy); w Polsce i. rozpowszechniały się – w dobrach kościelnych od XII w., w dobrach świeckich od XIII w. incompatibilia – w dawnej Polsce zakaz łącznego sprawowania kilku wysokich urzędów przez jedną osobę; zasada i. dotyczyła szczególnie łączenia urzędów administracyjnych z sędziowskimi indygenat – uzyskanie szlachectwa polskiego przez cudzoziemca; początkowo i. nadawany był przez króla, od 1641 r. przez sejm walny inkorporacja – wcielenie, przyłączenie, włączenie do jakiejś całości (np. terytorium do państwa) interregnum – patrz: bezkrólewie interrex – osoba zastępująca króla w czasie bezkrólewia; w Polsce od 1572 r. godność i. powierzano z urzędu prymasowi inwestytura – w średniowieczu nadanie lenna (ziemi, urzędu) przez seniora wasalowi; przekazywanie przez monarchę stanowisk i dóbr kościelnych, traktowanych jako lenno, interpretowano jako dowód wyższości władzy świeckiej nad duchowną, po wyborze na papieża Grzegorza VII (1073) stało się to przedmiotem ostrego sporu między cesarstwem a papiestwem (tzw. spór o i.); papież, który traktował i. jako ingerencję władców świeckich w wewnętrzne sprawy Kościoła i chęć podporządkowania duchowieństwa, stanął w obronie uniwersalizmu papieskiego i niezależności Kościoła; spór o i. toczył się przez wiele lat i zakończył się dopiero w 1122 r. (za pontyfikatu Kaliksta II) podpisaniem kompromisowego konkordatu wormackiego; do podobnych sporów, choć o mniejszym natężeniu, dochodziło również w innych państwach, w Polsce spór o i. Kościół wygrał na początku XIII w. |
