SŁOWNIK HISTORYCZNY||||||||||||||||||||||||hajdamacy
herb
hetman
hołd lenny
holocaust
humanizm
hymn hajdamacy – zbrojne grupy chłopów, ubogich mieszczan, Kozaków działające na Ukrainie w XVIII w., występujące przeciw panowaniu szlachty polskiej; h. napadali na dwory szlacheckie, kupców, kościoły unickie i ludność żydowską (patrz: koliszczyzna); h. nazywano zarówno uczestników hajdamaczyzny, jak i zwykłych rabusiów i rzezimieszków herb – ustalony według określonych reguł znak rozpoznawczy osób, rodzin, korporacji, miast, prowincji i państw; h. pojawiły się w Anglii w XII w., w Polsce na przełomie XIII i XIV w.; początkowo h. umieszczane były na proporcach i uzbrojeniu dla odróżnienia oddziałów lub pojedynczych rycerzy, później stopniowo stały się symbolem przynależności do stanu rycerskiego (szlacheckiego) i rodu; swoje h. miały także miasta, bogate rodziny mieszczańskie, kapituły itp.; h. szlachecki składał się głównie z tarczy z godłem i hełmu z klejnotem szlacheckim; badaniem h. zajmuje się heraldyka hetman – w Polsce w końcu XV w. nazwa czasowego dowódcy wojsk zaciężnych mianowanego przez króla; w XVI w. stanowisko wielkiego hetmana koronnego stało się dożywotnie; zastępcą h. wielkiego był hetman polny koronny; po zawarciu unii lubelskiej (1569) analogiczne stanowiska powstały na Litwie; władza h. nad wojskiem była bardzo rozległa; urząd h. przetrwał do 1795 r. hołd lenny – w średniowiecznych stosunkach feudalnych uroczysta ceremonia publicznego złożenia przysięgi wierności seniorowi przez wasala holocaust – termin oznaczający całkowitą zagładę (eksterminację) Żydów, dokonywaną podczas II wojny światowej przez nazistowskie Niemcy, których celem było tzw. "ostateczne rozwiązanie kwestii żydowskiej"; nazwa h. pochodzi od całopalnej ofiary składanej w starożytności przez wyznawców judaizmu humanizm – 1) prąd umysłowy i kulturalny epoki odrodzenia (XIV–XVI w.), akcentujący zainteresowanie człowiekiem i sprawami ziemskimi, podkreślający możliwości rozumu ludzkiego; 2) postawa intelektualna i moralna nawiązująca do ideologii renesansu, wyrażająca się zainteresowaniem sprawami człowieka, jego potrzebami, swobodnym rozwojem, poszanowaniem godności i wolności hymn – 1) w starożytnej Grecji uroczysta pieśń ku czci bogów, bohaterów itp.; 2) w średniowieczu podniosła pieśń o charakterze religijnym; 3) h. narodowy – uroczysta pieśń patriotyczna, symbolizująca poczucie jedności i odrębności narodowej |
