SŁOWNIK HISTORYCZNY

A|B|C|D|E|F|G|H|I|J|K|L|Ł|M|N|O|P|R|S|Ś|T|U|V|W|Z

łan
ława sądowa
łagry

łan – 1) dawna miara powierzchni; 2) podstawa uposażenia chłopa osadzanego we wsi organizowanej na prawie niemieckim
ł. mniejszy (chełmiński) = ok. 17 ha
ł. większy  (frankoński) = ok. 24 ha

ława sądowa (miejska i wiejska) – organ samorządu pełniący funkcje sądownicze w miastach i wsiach lokowanych na prawie niemieckim; ł. s. miejska składała się z 7–12 ławników (pochodzących głównie z patrycjatu), rozpatrujących, pod przewodnictwem wójta, sprawy podlegające sądownictwu miejskiemu oraz nadających moc prawną transakcjom finansowym, zobowiązaniom płatniczym mieszczan i zapisom we właściwych księgach miejskich, ł. s. wiejska była sądem pierwszej instancji we wsiach lokowanych na prawie niemieckim, w jej skład wchodzili sołtys i ławnicy; wraz z rozwojem immunitetów i gospodarki folwarczno-pańszczyźnianej ł. s. wiejskie zaczęły zanikać

łagry – obozy koncentracyjne w Związku Radzieckim, pierwsze powstały w 1918 r. z inicjatywy W. Lenina i L. Trockiego, początkowo jako obozy pracy przymusowej, wkrótce stały się również miejscem izolacji i eksterminacji wrogów klasowych i przeciwników politycznych; największy rozwój ł. nastąpił w okresie stalinowskim; od 1930 r. ł. podlegały Głównemu Zarządowi Obozów (Gułag); pierwsze duże zespoły ł. powstały w połowie lat 20-tych na Wyspach Sołowieckich, kolejne, głównie przy wielkich budowach socjalizmu (m.in. Kanału Moskwa-Wołga, Kanału Białomorsko-Bałtyckiego, Kolei Bajkalsko-Amurskiej i wielu innych); niewolnicza praca i często mordercze warunki klimatyczne spowodowały śmierć wielu więźniów ł.; nieznana jest dokładna liczba osób więzionych w takich obozach, szacuje się, że na przestrzeni wielu lat ich istnienia mogło to być 20–30 mln ludzi; Polacy, podobnie jak Litwini, Estończycy i Łotysze, byli kierowani masowo do ł. z okupowanych przez Armię Czerwoną w latach 1939–1941 ziem wschodniej Rzeczpospolitej; od 1944 r. radzieckie NKWD więziło w ł.  kolejne rzesze Polaków – w tym wielu członków polskiego ruchu oporu, należących do Armii Krajowej i innych organizacji niepodległościowych; szacuje się, że w ł. mogło stracić życie ok. 500 tys. polskich obywateli; po śmierci Stalina (1953) liczba ł. malała, warunki w nich panujące uległy złagodzeniu, a po 1956 r. obozy te zaczęto stopniowo likwidować